tiền không mua được gì? (tái bản 2019)

Đọc xong quyển sách không chắc mình biết được giới hạn cụ thể cho khả năng to lớn của tiền, ít nhất so với trước rõ hơn mình muốn sống trong một xã hội như thế nào, một cuộc sống tốt đẹp không chỉ cho phương diện cá nhân mà còn cho cộng đồng khi mà sự chênh lệch khoảng cách giữa các tầng lớp, mà cụ thể trong sách là người giàu và người nghèo là không thể chối cãi. Khi tiền cho bạn khả năng làm được quá nhiều thứ thì nhóm người nhiều tiền sẽ đồng thời nhận được nhiều ưu đãi hơn so với nhóm ít tiền còn lại. Không bàn đến quyền tự do được sử dụng tiền cho mục đích cá nhân của bạn, quyển sách bàn đến những “hàng hóa” có thể đã bị “xói mòn” giá trị khi mà trước đó chúng không phải thứ mà bạn có thể bỏ tiền ra là sở hữu được. Trong lần đi tiệc họp mặt cấp 2 của T Tết vừa rồi, mọi người cùng nhau vào một quán rất thoáng mát mà đồ ăn cũng rất ngon, duy chỉ có một điều, phục vụ khá chậm vì có quá nhiều thực khách. Bạn cho bạn phục vụ 50 ngàn và nói là “nhanh nhanh cho anh nha”. Và rõ ràng là nhanh hơn thật. T không rõ đây có phải một chuyện phổ biến không nhưng đây là lần đầu T thấy. Bạn giải thích là “Bây giờ người ta phục vụ mình tốt mình cũng tit người ta đúng không? Vậy thì mình tit trước để người ta làm nhanh cho mình luôn” rồi “ Đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn”. Vấn đề là người phục vụ này đã nên cố gắng phục vụ tốt nhất có thể, đó cũng là tư duy đạo đức bạn cần có dù trong hoàn cảnh công việc nào. 50 ngàn của bạn mình đã cướp đi một phần thời gian bạn phục vụ kia chia cho những bàn tiệc khác. Sự khôn ngoan này vô tình làm mất vẻ đẹp của số tiền tip nếu nó đến khi buổi tiệc đã tàn – chúng tôi tip bạn vì bạn đã phục vụ rất tốt.

Một quyển sách rất bổ ích. Hiểu được bản chất của tiền rồi, thấy được tầm quan trọng của chúng và chứng kiến chúng len lỏi vào cuộc sống hang ngày của chúng ta, thế câu hỏi đặt ra là nếu như thứ gì cũng mua được bằng tiền thì cuộc sống của chúng ta sẽ bị ảnh hưởng như thế nào? Câu hỏi này sẽ được giảng viên triết học chính trị tại đại học Harvard với bài giảng nổi tiếng về công lí (justice) và là tác giả của cuốn sách Phải trái đúng sai, Michael Sandel trả lời một các vô cùng thuyết phục cho bạn trong cuốn sách “Tiền không mua được gì?”. Với cách viết vô cùng gãy gọn và logic của mình, Sandel sẽ dẫn bạn qua từ vất đề này đến vấn đề khác khi tiền và thị trường xâm nhập quá sâu vào các khía cạnh của đời sống hiện nay: từ cách các tổ chức phi chính phủ hoạt động, cách phân loại hạng vé trong các sân vận động hay bảo hiểm… Để từ đó, ông bắt đầu phân tích hai khía cạnh về tính tự nguyện và tham nhũng đạo đức của con người khi tiền bắt đầu cho phối.

Hiểu được bản chất của tiền rồi, thấy được tầm quan trọng của chúng và chứng kiến chúng len lỏi vào cuộc sống hang ngày của chúng ta, thế câu hỏi đặt ra là nếu như thứ gì cũng mua được bằng tiền thì cuộc sống của chúng ta sẽ bị ảnh hưởng như thế nào? Câu hỏi này sẽ được giảng viên triết học chính trị tại đại học Harvard với bài giảng nổi tiếng về công lí (justice) và là tác giả của cuốn sách Phải trái đúng sai, Michael Sandel trả lời một các vô cùng thuyết phục cho bạn trong cuốn sách “Tiền không mua được gì?”. Với cách viết vô cùng gãy gọn và logic của mình, Sandel sẽ dẫn bạn qua từ vất đề này đến vấn đề khác khi tiền và thị trường xâm nhập quá sâu vào các khía cạnh của đời sống hiện nay: từ cách các tổ chức phi chính phủ hoạt động, cách phân loại hạng vé trong các sân vận động hay bảo hiểm… Để từ đó, ông bắt đầu phân tích hai khía cạnh về tính tự nguyện và tham nhũng đạo đức của con người khi tiền bắt đầu cho phối.

Trong thế giới chúng ta đang sống, sức mạnh của đồng tiền dường như chi phối tất cả. "Ai sẵn sàng bỏ nhiều tiền nhất để mua một cái gì đó sẽ là người sử dụng nó hiệu quả nhất”. Nhưng tiền chắc hẳn không mua được mọi thứ. “Nó không mua được danh dự, không mua được sự sống và cái chết”. Nhưng đâu là ranh giới giữa những thứ mua được và thứ không mua được? Để trả lời cho câu hỏi này bạn nên đọc và tìm hiểu cuốn sách ‘Tiền không mua được gì’ của tác giả Michael Sandel. Trong phần “Giới thiệu về thị trường và đạo đức”, tác giả Michael Sandel đã cho chúng ta thấy được thị trường và tư duy thị trường đang lấn át những chuẩn mực vốn có. Hàng loạt những minh chứng xác thực đã được đưa ra để chúng ta có thể thấy đời sống xã hội thực chất là đạo đức xã hội đang bị thị trường chi phối. Bạn đã bao giờ nghĩ rằng dùng tiền để nâng cấp phòng giam hay mua quyền được phát thải một tấn carbon vào bầu khí quyển, v.v? Điều đó đang diễn ra, bởi vậy mà vào thời đại này những thứ không thể mua được bằng tiền không nhiều. Bạn đã bao giờ ao ước việc đọc sách và khổ cực giảm cân kiếm được tiền điều đó cũng đang diễn ra một cách bình thường? Thực tế cho thấy không có phương pháp tổ chức và phân phối hàng hóa nào mang lại sự thịnh vượng giàu có bằng thị trường”. Bởi vậy “kinh tế thống tri tất cả”. Thời đại chúng ta đang sống “mua bán không chỉ còn áp dụng cho hàng hóa vật chất mà nó còn chi phối toàn bộ đời sống”. Chúng ta đang bị cuốn vào một xã hội thị trường mà ở đó đạo đức mua được bằng tiền. Chúng ta liệu có thể sống thoải mái trong một xã hội tôn vinh đồng tiền? Bởi ở đó đặc quyền đặc lợi dành cho người trả giá cao nhất chứ không phải người biết cố gắng và sống có trách nhiệm. Chúng ta “chen lên đầu hàng” không phải bằng đôi chân của mình mà bằng đôi cánh tiền bạc. Chúng ta bị chi phối bởi tư tưởng của thị trường “mọi thứ đều mua bán được”. Vậy có thực sự người trả giá cao nhất sẽ sử dụng hiệu quả nhất? Thực tế, điều đó không chắc chắn. Mà thậm chí còn hình thành nên những thói quen xấu như ỷ lại mà coi thường mọi thứ. Đó là mặt trái của đồng tiền. Chúng ta đều phải thay đổi cách nghĩ, tư duy chính xác về thị trường để hiểu cái chúng ta cần là MỘT NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG chứ không phải MỘT XÃ HỘI THỊ TRƯỜNG. Để bảo vệ đạo đức xã hội và không phải theo sau đồng tiền, điều chúng ta cần làm là xác định tầm ảnh hưởng của thị trường lên đời sống xã hội, tìm cách khoanh vùng để biết được cái gì nên mua bằng tiền và không nên mua bằng tiền. ‘Tiền không mua được gì’ đã cho tôi cái nhìn rộng hơn về thị trường và giới hạn của nó. Hãy cùng nhau đọc cuốn sách này bạn sẽ biết thêm nhiều điều thú vị.