Quán Thủy Thần – Khúc ca buồn về sự phát triển và thân phận con người
Quán thủy thần(Tái bản lần 1 năm 2020)
Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2019
Tác giả: Nguyễn Hải Yến
Nguyễn Hải Yến là một nhà văn quê gốc Lam Sơn, Thanh Miện, Hải Dương. Hiện chị công tác với vai trò giáo viên tại trường THCS Thị trấn Gia Lộc, Gia Lộc, Hải Dương.
Về tác phẩm “Quán Thủy Thần”
“Quán Thủy Thần” tập hợp mười truyện ngắn, trải dài trên hai trăm trang sách. Điểm chung của những câu chuyện này là sự thấm đẫm nỗi buồn, dù nỗi buồn ấy có thể đến từ những thắt ruột, xót xa, hay lại nhẹ nhàng, trong trẻo. Tất cả những cung bậc cảm xúc của các nhân vật đều hướng về một bi kịch lớn hơn – bi kịch của sự phát triển xã hội Việt Nam, từ quá khứ đến hiện tại, và có lẽ còn kéo dài trong tương lai. Đây là một bài toán mà người Việt Nam phải đối mặt: làm sao để dung hòa giữa văn hóa truyền thống và sự hội nhập toàn cầu đầy thách thức của thế kỷ 21.
Vẻ đẹp ẩn chứa trong những cái tên
Có lẽ để xoa dịu sự bi thương, Nguyễn Hải Yến đã khéo léo đặt cho mỗi truyện ngắn một cái tên đẹp đẽ, lãng mạn, gợi lên những hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp: gió, mưa, sương, mây, hoa cỏ. Những cái tên như hoa đại đỏ, hoa mơ dại, hoa mẫu đơn trắng, hoa gạo đỏ, giếng mắt rồng, đò giang sông nước, quán xá ven bờ… tạo nên một không gian trữ tình, tương phản với những câu chuyện đời người đầy đau đớn, khốn cùng, chia ly, nhầm lẫn, tuyệt vọng và hy vọng.
Tiếng vọng từ “Truyện Kiều”
Truyện của Nguyễn Hải Yến dường như vẫn còn vang vọng tiếng thở dài xót thương của Nguyễn Du trong “Truyện Kiều”: “Đau đớn thay phận đàn bà/ Lời rằng bạc phận cũng là lời chung.” Số phận của hầu hết các nhân vật nữ trong truyện ngắn của chị đều không thoát khỏi bể khổ, từ khi còn là thai nhi trong bụng mẹ (bị bỏ vì liên tục sinh con gái) cho đến khi trở thành những người phụ nữ phải chịu đựng sự bất công, bạo lực, khinh miệt, chà đạp.
Sự đồng cảm và thấu hiểu của người viết
Tuy nhiên, điều may mắn là họ được là nhân vật trong truyện ngắn của Nguyễn Hải Yến. Chị yêu thương, san sẻ, cảm thông với họ, thậm chí cả khi họ tàn ác, bạc bẽo. Chị luôn cố gắng lý giải hành động của họ và cho họ cơ hội để hối hận. Tất cả những câu chuyện đau khổ, ít niềm vui của họ được kể lại bằng một giọng văn đôn hậu, ấm áp, từ một góc nhìn riêng đầy thương cảm. Chính điều này đã giúp chị chọn được những tình huống truyện đắc địa, truyền tải thông điệp một cách sâu sắc và xây dựng được những nhân vật có tính cách sống động.
Khả năng quan sát tinh tế của nhà văn
Nguyễn Hải Yến là một tài năng quan sát đời sống thôn quê và đô thị, đặc biệt là vùng châu thổ Bắc Bộ trong giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ, tiến lên “công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa”.
…
Ấn tượng về một đoạn văn đặc biệt
Tôi đặc biệt yêu thích những đoạn văn ấm áp, giàu chi tiết và mang đậm dấu ấn riêng trong truyện ngắn của Nguyễn Hải Yến. Một ví dụ điển hình là đoạn văn trong truyện “Quán Thủy Thần”, sau đề từ đầy ý nghĩa: “Tháng ba ngủ trên triền sóng/ Khát hoa gạo lưng trời/ Xô bến cạn vỡ thành muôn mảnh/ Soi mảnh nào cũng thấy trùng khơi…”
Chị miêu tả ngôi làng với quán Thủy Thần một cách sống động: “Từ làng tôi ra cửa sông phải đi qua một con đường đất gồ sống trâu xuyên cánh đồng, bốn mùa hun hút gió. Đến cuối đường, nếu quay đầu nhìn lại sẽ thấy làng mạc tan thành vệt xanh lơ, những hôm ẩm trời lẫn cả vào màu mây đang sà xuống lan như khói, sẽ thấy mình cô đơn đến ngộp thở giữa sắc màu đơn điệu không biết là đất hay là trời nếu như mắt không tìm thấy một điểm dừng – một cây cầu quán cũ, nền đất cao vượt hẳn lên, lặng thinh nằm bên gốc gạo già buông bóng sừng sững, mái ngói âm dương xô từng mảng, quanh năm gió đồng hút qua khe hở chiếc mõ dài hình con cá gỗ treo phía trong cột quá, nghe u u vang và lạnh như tiếng sáo thủy thần.”
Cách dẫn chuyện của tác giả đã thực hiện được giấc mơ mà chị ấp ủ trong đề từ: “Soi mảnh nào cũng thấy trùng khơi…”
PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái
```
