Giải phóng tiềm năng: Khám phá triết lý "Ươm mầm" và vai trò của sự tự do trong phát triển trẻ thơ
Trẻ em sở hữu một sự tự do chân thực, một nguồn năng lượng tươi mới tràn đầy niềm vui, sự tò mò và khả năng sáng tạo tự nhiên. Tuy nhiên, khi bước vào tuổi trưởng thành, nhiều người dường như tự nguyện trao mình cho những giá trị như "năng suất" và "hành vi chuẩn mực", để rồi không khỏi tiếc nuối những tháng ngày thơ ấu vô tư. Như Osho đã từng chia sẻ: “Trải nghiệm thời thơ ấu ám ảnh những người thông minh suốt cả cuộc đời. Họ khao khát được sống lại sự ngây thơ, điều kỳ diệu, vẻ đẹp đó”. Đáng tiếc, dù mỗi thế hệ người lớn đều thề thốt không lặp lại sai lầm của thế hệ trước, họ vẫn có xu hướng áp đặt những giới hạn lên thế hệ kế cận, những giới hạn mà chính họ đã từng trải qua.
Cuốn sách “Ươm mầm” ra đời như một lời kêu gọi “phong trào giải phóng trẻ em”, nhằm phá vỡ những khuôn mẫu cũ kỹ và mở ra một phương thức kết nối giữa con người hoàn toàn mới. Tác phẩm này sẽ giúp người lớn nhận thức được những áp đặt vô hình mà họ vô tình thực hiện lên trẻ em. Từ đó, họ sẽ biết khi nào cần hỗ trợ, bảo vệ, và khi nào cần tạo không gian để trẻ tự do khám phá, phát triển tiềm năng tối đa và đạt được hạnh phúc trọn vẹn.
Sự phát triển của nhân loại và những giá trị cốt lõi
Thế kỷ XX chứng kiến những bước tiến vượt bậc của khoa học và công nghệ, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của nhân loại. Đồng thời, đó cũng là giai đoạn các mối quan hệ quốc tế ngày càng trở nên chặt chẽ, hình thành một “thế giới phẳng” nơi không quốc gia nào có thể tồn tại và phát triển một cách biệt lập.
Song song với sự phát triển về vật chất, nhân loại cũng chứng kiến sự nở rộ của các hệ tư tưởng và giá trị mang tính hiện sinh, hướng đến việc phát triển con người mới và xã hội mới dựa trên việc khai thác những giá trị cốt lõi, bản chất tự thân bên trong mỗi cá nhân. Những đại diện tiêu biểu cho dòng tư tưởng này có thể kể đến như Osho, Gurdjieff, J. Krishnamurti… Trong đó, Osho – nhà triết học và bậc thầy tâm linh người Ấn Độ – là một nhân vật gây nhiều tranh luận và tạo ra những ý kiến khác biệt tại nhiều quốc gia trên thế giới. Trong suốt cuộc đời mình, ông đã đi thuyết giảng ở nhiều quốc gia, đề cập đến những vấn đề lớn của cuộc sống. Các bài thuyết giảng của ông tập trung vào việc phát triển tâm thức của mỗi người trong thực tế cuộc sống hàng ngày, hướng đến một cuộc sống có ý thức, không bị ràng buộc bởi những nguyên tắc và định kiến xã hội. Osho có phần cực đoan khi đề cao cái tôi cá nhân và phê phán các quy tắc, lễ giáo, phong tục – vốn là những yếu tố quan trọng trong việc duy trì trật tự xã hội. Tuy nhiên, trong bối cảnh con người hiện đại ngày càng tập trung vào những vấn đề vật chất và lãng quên việc khám phá tâm thức bên trong, việc mỗi người quay lại “thức tỉnh thân tâm” để có cái nhìn toàn diện, thấu hiểu quy luật phát triển và hành động theo quy luật đó mà không bị chi phối bởi những ham muốn ích kỷ là điều vô cùng cần thiết. Và để đạt được điều đó, theo Osho, mỗi người cần tự quan sát, tỉnh táo chứng kiến và suy ngẫm mọi việc từ nhiều góc độ để có cách ứng xử phù hợp.
Tuy nhiên, những bài thuyết giảng của Osho đã từng vấp phải nhiều chỉ trích, lên án, thậm chí ông còn bị ngăn cấm và trục xuất. Điều này là do không phải ai cũng có thể dễ dàng hiểu và chấp nhận những tư tưởng của ông. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi vẫn còn những đánh giá, chê bai, công kích Osho dưới nhiều góc độ khác nhau. Song, chúng tôi mong rằng khi tiếp cận với tư tưởng của ông, mỗi người cần có một cái nhìn khách quan, trên tinh thần học thuật vô tư, trong sáng, phân tích, suy ngẫm và tự đúc rút những ý nghĩa giá trị phù hợp với bản thân, văn hóa và xã hội nơi mình đang sống.
Ấn phẩm của Osho: Hành trình khám phá bản thân và nuôi dưỡng tâm hồn
Trên tinh thần đó, Công ty Cổ phần sách Thái Hà phối hợp với Nhà xuất bản Hà Nội xin giới thiệu đến độc giả một số ấn phẩm của Osho, bao gồm: Đạo, Thiền, Tantra, Đức Phật, Upanishad, Đàn ông, Phụ nữ, Ươm mầm… Các ấn phẩm này là tập hợp những bài thuyết giảng và đối thoại của Osho, được sắp xếp theo các chủ đề khác nhau. Chúng tôi hy vọng rằng, thông qua những ấn phẩm này, độc giả sẽ hiểu rõ hơn về Osho, về tư tưởng của ông và tìm thấy những suy ngẫm, cách ứng xử phù hợp để nâng cao giá trị bản thân và góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.
Mục lục:
- Lời ngỏ............................................................. 7
- Tóm lược........................................................ 11
- Những phẩm chất của trẻ em..........................13
- Thích vui đùa ..........................................................14
- Thông minh .............................................................16
- Ngây thơ.................................................................20
- Mang thai, sinh nở, thơ ấu............................. 33
- Áp đặt............................................................ 63
- Nuôi nấng một đứa trẻ mới............................ 85
- Những chu kỳ bảy năm của cuộc đời ................. 100
- Lời khuyên cho các bậc cha mẹ..................... 127
- Thanh thiếu niên..........................................167
- Giáo dục...................................................... 201
- Học là gì? ............................................................. 201
- Giáo dục năm chiều ............................................. 222
- Hòa giải với bố mẹ........................................261
- Thiền........................................................... 285
- Các kiểu thiền.............................................. 299
- Thiền lảm nhảm .................................................. 299
- Thiền dành cho trẻ em từ 12 tuổi trở xuống .......302
- Thiền dành cho trẻ em trên 12 tuổi .....................303
- Quay trở lại tử cung ............................................ 303
- Cảm nhận sự tĩnh lặng của tử cung ...................304
- Đi từ tiêu cực đến tích cực ................................... 305
- Thiền cười ............................................................ 307
- Giải tỏa căng thẳng trên khuôn mặt ..................308
- Chuyển từ khối óc sang trái tim .........................309
- Thư giãn ............................................................... 310
- Tìm lại thiên đường......................................313
Trích đoạn sách:
NUÔI NẤNG MỘT ĐỨA TRẺ MỚI
Khi bạn nhìn vào khuôn mặt của những em bé vừa chào đời, tràn đầy sự tươi mới, bạn sẽ cảm nhận được nguồn sống từ chính khởi nguồn. Bạn sẽ thấy sự hiện diện của một điều gì đó không thể gọi tên, không thể định nghĩa.
Đứa bé tràn đầy sức sống. Bạn không thể định nghĩa sức sống này nhưng nó ở đó, bạn có thể cảm thấy nó. Nó dồi dào đến nỗi dù mù lòa đến đâu, bạn cũng không thể không thấy nó được. Nó thật tươi mới. Bạn có thể ngửi thấy sự tươi mới quanh một đứa trẻ. Mùi hương ấy dần dần, từ từ biến mất. Đứa bé đã đến thế giới này với một mùi hương ngào ngạt, không thể đong đếm được, không thể định nghĩa được, không thể gọi tên được. Hãy nhìn vào đôi mắt trẻ thơ – không ai có thể thấy thứ gì sâu hơn thế. Đôi mắt trẻ thơ là một vực sâu thăm thẳm. Khi trẻ dần dần lớn lên, đôi mắt ấy sẽ bị các lớp màng che phủ, đó là tầng tầng lớp lớp áp đặt, sự sâu sắc ấy, sự sâu sắc đến vô cùng ấy hẳn đã biến mất từ lâu. Và đó là khuôn mặt nguyên bản của trẻ.
Đứa trẻ không có suy nghĩ. Trẻ có thể nghĩ về cái gì được đây? Việc suy nghĩ đòi hỏi phải có một quá khứ, việc suy nghĩ đòi hỏi phải có những vấn đề. Trẻ không có quá khứ, trẻ chỉ có tương lai. Trẻ chưa gặp phải vấn đề gì cả, trẻ đang không có vấn đề gì hết. Trẻ không thể suy nghĩ vào lúc này.
Trẻ có thể nghĩ về cái gì được chứ? Trẻ có nhận thức nhưng không có suy nghĩ. Đó là khuôn mặt nguyên bản của trẻ.
Đó cũng là khuôn mặt của bạn và mặc dù bạn đã quên mất nó, nó vẫn ở đó, bên trong bạn, chờ đợi đến một ngày nào đó bạn sẽ tái khám phá nó. Tôi nói là tái khám phá vì bạn từng khám phá nó rất nhiều lần trong những kiếp trước và hết lần này đến lần khác, bạn cứ quên mất nó.
Thậm chí trong kiếp này, có những khoảnh khắc mà bạn đã đến rất gần, sắp nhận ra được nó, cảm nhận được nó, trở thành nó. Nhưng thế giới này có quá nhiều điều tác động lên chúng ta. Lực kéo của nó thật đáng sợ và thế giới đang kéo bạn đi một nghìn lẻ một hướng khác nhau. Nó đang kéo bạn đi nhiều hướng đến nỗi bạn đang vỡ tan thành từng mảnh. Việc người ta xoay xở để giữ cho bản thân mình toàn vẹn đúng là một phép màu. Nếu không, bàn tay này sẽ đi về phía Bắc, bàn tay kia đi về phía Nam, cái đầu hẳn là hướng lên thiên đường, tất cả những mảnh cơ thể sẽ bay đi khắp chốn. Chắc chắn phải có phép màu thì bạn mới có thể tiếp tục giữ cho bản thân mình toàn vẹn. Có lẽ áp lực từ mọi phía là quá lớn nên bàn tay, bàn chân và đầu óc bạn không thể bay đi nổi. Bạn đang bị ép từ mọi phía.
Thậm chí, nếu có cơ hội gặp được khuôn mặt nguyên bản của mình, bạn sẽ không thể nhận ra nó, nó sẽ như một người xa lạ. Có lẽ bạn đã từng đi ngang qua nó một lần nào đó, hoàn toàn ngẫu nhiên, nhưng bạn thậm chí không cất được tiếng chào! Đó là một người lạ và có thể, nơi sâu thẳm trong lòng bạn luôn có một nỗi sợ hãi nhất định dành cho một người xa lạ.
Bạn đang hỏi làm thế nào chúng ta có thể giữ lại được khuôn mặt nguyên bản của con cái mình. Bạn không phải làm gì trực tiếp cả; bất cứ việc gì làm một cách trực tiếp cũng sẽ trở thành sự quấy rầy. Bạn phải học nghệ thuật không làm gì cả.
Đó là một nghệ thuật rất khó. Không phải là để bảo vệ hay giữ gìn khuôn mặt nguyên bản của trẻ mà bạn phải làm gì đó. Bất cứ việc gì bạn làm cũng sẽ gây xáo trộn khuôn mặt nguyên bản. Bạn phải học cách không làm gì cả; bạn phải học cách đứng sang một bên, không can thiệp vào trẻ. Bạn phải rất can đảm vì việc để trẻ một mình ẩn chứa nhiều rủi ro.
Trong suốt hàng nghìn năm, người ta đã bảo chúng ta rằng nếu để trẻ em một mình, chúng sẽ trở thành người rừng. Hoàn toàn không phải vậy. Tôi đang ngồi trước mặt bạn – bạn có nghĩ tôi là người rừng không? Và trước giờ, tôi đã sống mà không bị bố mẹ can thiệp. Đúng, có rất nhiều rắc rối đến với bố mẹ tôi và cũng sẽ có nhiều rắc rối đến với bạn, nhưng nó xứng đáng. Khuôn mặt nguyên bản của đứa trẻ giá trị đến mức bất cứ rắc rối nào cũng là xứng đáng. Nó đáng giá đến mức vì nó, dù bạn có phải trả giá nào đi nữa thì vẫn rẻ; bạn đang chẳng mất gì mà vẫn có được nó. Và niềm vui vào cái ngày mà bạn thấy con vẫn còn khuôn mặt nguyên bản, vẫn còn vẻ đẹp mà con đã mang tới thế giới này, vẫn còn sự ngây thơ, vẫn còn sự trong trẻo, vẫn còn sự vui nhộn, hào hứng, vẫn sức sống tràn trề… Bạn còn hy vọng điều gì hơn thế nữa?
Bạn không thể cho con gì cả, bạn chỉ có thể lấy đi mà thôi. Nếu bạn thật sự muốn trao cho con một món quà, món quà duy nhất có thể trao chính là: Đừng can thiệp. Hãy chấp nhận rủi ro và để cho con đi tới mảnh đất chưa ai biết tới, chưa ai đặt chân tới.
Đó là một việc khó khăn. Một nỗi sợ hãi lớn lao bao trùm lên các bậc cha mẹ: Ai mà biết được điều gì sẽ xảy ra với trẻ? Từ nỗi sợ hãi ấy, họ bắt đầu nhào nặn một mô hình cuộc đời nhất định cho đứa trẻ. Từ nỗi sợ hãi ấy, họ bắt đầu hướng trẻ đến một con đường cụ thể, tới một mục tiêu cụ thể nhưng họ không biết rằng vì nỗi sợ hãi ấy, họ đang làm ảnh hưởng đến trẻ.
Sigmund Freud có một quan điểm rất sâu sắc về vấn đề này. Ông nói: “Nền văn hóa nào cũng tôn kính người cha. Không có nền văn hóa nào đang tồn tại, hoặc từng tồn tại, mà không ca ngợi, tuyên truyền ý tưởng phải kính trọng người cha. Sự tôn trọng dành cho người cha phát sinh vì khi ngược dòng thời gian về thời tiền sử, chắc hẳn người cha từng bị chính những đứa con của mình giết hại chỉ để thoát khỏi sự kìm kẹp.”
Một ý tưởng kỳ lạ nhưng rất quan trọng. Ông ta nói rằng sự tôn trọng được dành cho người cha là xuất phát từ cảm giác tội lỗi và mặc cảm tội lỗi ấy đã được truyền qua hàng nghìn năm. Ở nơi nào đó… đây không phải là một sự thật lịch sử mà là một bí ẩn rất ý nghĩa, những người trẻ hẳn đã phải giết cha mình rồi cảm thấy hối hận – đương nhiên rồi, vì đó là cha họ. Nhưng ông ấy đã khiến họ đi theo con đường sống mà họ không hạnh phúc. Họ giết cha nhưng rồi họ hối hận. Rồi họ bắt đầu thờ phụng linh hồn của các bậc tổ tiên, các bậc ông cha vì sợ hãi rằng những con ma của các bậc tiền bối ấy có thể sẽ trả thù. Và rồi dần dần, từ từ, việc thể hiện lòng tôn kính với các bậc lão thành trở thành một tục lệ. Nhưng tại sao?
Tôi muốn bạn hãy tôn trọng con trẻ. Trẻ em xứng đáng hưởng tất cả sự tôn trọng mà bạn có vì chúng thật tươi mới, thật ngây thơ, thật thánh thiện. Đã đến lúc thể hiện sự tôn trọng trẻ em thay vì buộc chúng phải tôn kính những người không xứng đáng chỉ vì họ lớn tuổi hơn. Tôi muốn đảo ngược mọi thứ lại: tôn trọng trẻ em vì chúng gần với nguồn cội; bạn thì đang ở rất xa. Chúng vẫn còn là nguyên bản còn bạn thì đã là một bản sao. Và bạn có hiểu việc bạn tôn trọng trẻ em ấy có tác dụng gì không? Nhờ tình yêu và lòng kính trọng, bạn có thể cứu chúng khỏi việc đi lầm đường lạc hướng, không phải vì sợ hãi mà vì bạn tôn trọng và yêu thương chúng.
```
