nền kinh tế chia sẻ

Nền Kinh Tế Chia Sẻ: Tái Thiết Chủ Nghĩa Tư Bản Dựa Trên Sức Mạnh Kết Nối Khi Robin Chase đồng sáng lập Zipcar, cô không chỉ khởi xướng một dự án kinh doanh mà còn đặt nền móng cho một trong những ý tưởng cốt lõi của thời đại: nền kinh tế hợp tác. Trong cuốn sách “**Nền kinh tế chia sẻ: Tái thiết chủ nghĩa tư bản dựa trên sức mạnh kết nối**”, tác giả mở rộng tầm nhìn của chúng ta về những khả năng chuyển đổi của nền kinh tế và chỉ ra cách các Công ty Chia sẻ đang định hình lại bản chất của chủ nghĩa tư bản. Sức mạnh to lớn của con người kết hợp với năng lực của các tập đoàn tạo nên các tổ chức chia sẻ, hình thành một lực lượng sáng tạo và có sức ảnh hưởng. Các Công ty trong hệ sinh thái này mang đến quy mô và nguồn lực mang tính công nghiệp, trong khi những Người chia sẻ đóng góp các yếu tố cá nhân như tính địa phương, sự khác biệt và khả năng tùy biến, qua đó mở khóa tiềm năng của nền kinh tế hợp tác. Khi những nền tảng này đạt đến ngưỡng tới hạn và thu hút sự tham gia đa dạng, một hệ thống hoàn toàn mới sẽ được giải phóng. Cuốn sách này sẽ đi sâu vào nhiều câu hỏi then chốt xoay quanh nền kinh tế chia sẻ: * Nền tảng kinh tế nào đang thúc đẩy sự chuyển đổi này? * Cấu trúc tổ chức nào hỗ trợ và trao quyền cho nó? * Nó có ý nghĩa gì đối với thị trường lao động và cách mọi người tìm kiếm việc làm và thu nhập? * Mô hình này có thể mang lại những lợi ích gì vượt trội? * Làm thế nào để xây dựng một nền tảng chia sẻ từ con số không? * Vai trò của chính phủ là gì? Các thể chế lớn cần chuyển đổi như thế nào? * Công ty Chia sẻ có thực sự dân chủ hóa quyền lực hay lại tập trung nó vào tay một số ít? * Làm thế nào chúng ta có thể tận dụng Công ty Chia sẻ để giải quyết những thách thức toàn cầu cấp bách, chẳng hạn như biến đổi khí hậu? * Tương lai của chúng ta sẽ ra sao? Mô hình Công ty Chia sẻ đã tạo ra một cuộc cách mạng trong thế giới kinh doanh, mang đến những thay đổi sâu sắc. Trong suốt cuốn sách, Robin Chase cung cấp bằng chứng thuyết phục về cách mô hình này có thể thích ứng với một thế giới đang thay đổi nhanh chóng và biến nó thành một nơi đáng sống hơn: bền vững, công bằng, thịnh vượng và đầy tiềm năng. **Mục lục:** * *Giới thiệu* **Phần 1: Những Viên Gạch Nền** 1. “Xin chào, Zipcar. Tôi là Robin đây.” 2. Công suất dư thừa 3. Nền tảng cho sự tham gia 4. Kết hợp tất cả **Phần 2: Thực Thi** 5. Từ con số 0 6. Vì mọi người 7. Nắm bắt sự đổi thay **Phần 3: Biến Đổi Tương Lai** 8. Ai sở hữu vàng? 9. Chỉ rõ những thách thức lớn nhất 10. Điều gì xảy ra tiếp theo * *Ghi chú* **Trích đoạn sách:** Zipcar ra đời vào một ngày tháng Chín đầy nắng năm 1999, thời điểm tôi luôn dành để suy ngẫm về tương lai, sự thay đổi và những hứa hẹn của năm học mới. Có lẽ điều này bắt nguồn từ việc tôi sống trong một thị trấn đại học ở vùng Đông Bắc, nơi hàng ngàn sinh viên đổ về với hành lý chất đầy khi lá cây chuyển màu và gió heo may thổi về. Vào tháng Chín năm đó, Antje và tôi ngồi tại Ras Café, cách trường tiểu học của các con vài dãy nhà, vài giờ trước khi tan học. Tôi có lẽ là mảnh ghép hoàn hảo của cô ấy: đúng người, đúng thời điểm và đúng địa điểm. Gần đây, tôi đã tham dự một buổi họp lớp tại Trường Quản trị Sloan của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và lắng nghe những câu chuyện về khởi nghiệp và thành công của các bạn cùng lớp. Metro Boston là một vườn ươm các công ty khởi nghiệp công nghệ vào thời điểm đó. Raytheon, DEC, Data General, Wang và EMC đều đã được thành lập ở đây – tương đương với Bờ Đông của Thung lũng Silicon. Sự bùng nổ dot-com đã cuốn hút các nhà đầu tư và doanh nhân khởi nghiệp, đạt đỉnh điểm một năm sau đó, vào tháng Ba năm 2000, khi chỉ số NASDAQ đạt mức cao nhất lịch sử. Tôi không chỉ sẵn sàng khởi nghiệp mà còn xác định được một thị trường tiềm năng cho dịch vụ chia sẻ xe hơi. Chồng tôi lái xe đến văn phòng ở ngoại ô mỗi sáng, và chiếc xe thường phải đỗ trong bãi xe cả ngày. Mặc dù đôi khi tôi cần một chiếc ô tô, nhưng tôi không muốn mua một chiếc xe khác, đỗ nó trên đường phố trong khu dân cư, bảo dưỡng và tìm kiếm nó trong đống tuyết sau mỗi trận bão. Tôi không muốn phải nhớ lịch quét dọn đường phố hàng tháng và vội vã di chuyển xe trước 7 giờ sáng. Đối với tôi, như hầu hết những người dân thành phố không cần ô tô để đi làm, chi phí sở hữu một chiếc xe vượt xa lợi ích mà nó mang lại. Thỉnh thoảng, tôi buộc phải mượn xe của hàng xóm khi có việc khẩn cấp. Nhưng việc mượn xe thường xuyên khiến tôi cảm thấy mình là một kẻ lười biếng. Tôi cần Zipcar. Hai tháng sau khi bắt tay hợp tác, chúng tôi nhận được khoản đầu tư thiên thần đầu tiên, 50.000 đô la, từ Jeannie Hammond, một người bạn cùng lớp tại MIT. Phần lớn số tiền này dành cho Jim Lerner, một kỹ sư đã hợp tác chặt chẽ với tôi để xây dựng trang web đầu tiên của Zipcar, ứng dụng thành viên, quy trình đặt xe và thanh toán, hệ thống quản lý đội xe cơ bản và cơ sở dữ liệu làm nền tảng cho các hoạt động này. Một phần tiền đáng kể nhưng ít hơn được sử dụng để thiết kế logo và trang web. Bốn tháng sau, Zipcar chỉ còn 68 đô la trong tài khoản ngân hàng và ba ngày trước khi ra mắt. Kế hoạch là đặt bốn chiếc ô tô vào bốn chỗ đậu xe riêng biệt, ở bốn điểm dừng tàu điện ngầm liên tiếp giữa Cambridge và Boston. Chúng tôi đã có một chiếc Volkswagen Beetle màu vàng chanh mới, được đặt tên là Betsy. Tôi đã tự mua chiếc xe, sử dụng căn nhà làm tài sản thế chấp và trả góp 299 đô la mỗi tháng. Ba chiếc xe còn lại, tất cả đều là dòng Volkswagen – một chiếc Beetle, một chiếc Golf và một chiếc Passat – đã được lên lịch giao vào sáng hôm sau. Sau đó, tôi nhận được cuộc gọi từ phó chủ tịch của công ty cho thuê xe. Anh ta thông báo với tôi rằng anh ta sẽ “thoải mái hơn” với khoản tiền đặt cọc 7.000 đô la cho mỗi chiếc xe trước khi giao xe cho chúng tôi. Bạn có lẽ đang nghĩ rằng tôi đã vô cùng lo lắng. Thay vào đó, tôi chỉ cảm thấy mệt mỏi. Vạn sự khởi đầu nan. Đây chỉ là một trở ngại khác. Lúc đó đã là buổi chiều muộn và tôi không còn tâm trí nào để suy nghĩ về các lựa chọn, vì vậy để giảm bớt căng thẳng và theo lịch trình đã định, tôi đến tham dự một buổi tiệc ra mắt một dự án khởi nghiệp khác vào lúc 6 giờ tối. Buổi tiệc được tổ chức trong một khu nhà xưởng vừa được sửa sang lại: nền xi măng, tường mới sơn trắng, những chiếc bàn dài phủ khăn trắng kê sát tường. Vừa bước vào, tôi đã gặp Juan Enriquez, một nhà đầu tư thiên thần mà tôi đã liên hệ. Sau này, tôi trở nên thân thiết với Juan hơn, nhưng vào tháng Sáu năm đó, chúng tôi đã có một cuộc trò chuyện ngắn gọn và thẳng thắn. “Chào, Robin. Zipcar thế nào rồi? Tôi có thể giúp gì cho cô?” “Tôi cần 25.000 đô la vào sáng mai.” “Chốt,” anh ấy nói. Và thực sự, đến 9 giờ sáng hôm sau, khi tôi gọi đến ngân hàng, tiền đã có trong tài khoản. Tôi trả tiền cho người cho thuê xe, nhận ô tô và bắt đầu vận hành Zipcar. Nhưng tôi vẫn phải huy động thêm vốn. Năm 2000, các mạng lưới trực tuyến và cổng tiếp thị kết nối các nhà đầu tư với những người sáng lập tiềm năng vẫn chưa phát triển, vì vậy việc vay tiền qua mạng, huy động vốn từ cộng đồng và mua sắm một cửa không phải là lựa chọn đối với các nhà đầu tư thiên thần. Lần đầu tiên tôi được cảnh báo về việc các nhà đầu tư mạo hiểm và tôi có thể không có chung tầm nhìn là trong cuộc gặp gỡ lần thứ ba với một trong những người sáng lập một quỹ đầu tư mạo hiểm ở Boston. Chúng tôi đã ăn trưa cùng nhau trong phòng ăn của tòa nhà văn phòng sau một cuộc họp. Tôi biết rằng ông ấy cũng có con – chín đứa! Tôi là con thứ năm trong một gia đình sáu người. Tôi kể với ông ấy rằng bộ phim yêu thích của tôi thời thơ ấu là Peter Pan, và sau khi xem bộ phim lần đầu trên tivi, khi mới năm hoặc sáu tuổi, tôi đã trèo lên nóc tủ quần áo trong phòng ngủ chung rồi nhảy xuống với hy vọng mình có thể bay. Tôi đã hạ cánh một cách đau đớn. Ông cũng kể cho tôi nghe về việc ông đã đặt một trong những đứa con của mình, lúc hai tuổi, lên tủ trang điểm trong phòng ngủ. Ông giang tay về phía con và nói: “Nhảy xuống đi! Nhảy xuống đi!” Đứa bé ngập ngừng. “Nhảy đi! Bố sẽ đỡ,” ông lặp lại. Đứa bé nhảy xuống, nhưng ông đã lùi lại để nó ngã. “Tôi đã dạy các con ngay từ khi còn nhỏ rằng chúng không được tin tưởng bất kỳ ai.” Câu chuyện đó cứ lởn vởn trong đầu tôi trên chuyến tàu điện ngầm trở về nhà, và khi tôi đi đón các con tôi lúc đó sáu, chín và mười hai tuổi từ trường về. Câu chuyện hiện ra trong đầu tôi suốt cả buổi chiều. Và tôi đã kể câu chuyện đó với chồng sau khi các con đã ngủ. Dường như tôi và các nhà đầu tư mạo hiểm có thế giới quan hoàn toàn khác nhau. Tôi tin rằng bạn có thể tin tưởng mọi người. Rằng đại đa số mọi người đều tốt. Rằng tôi có thể trông cậy vào cha mình, và thậm chí một người xa lạ, giang tay đón đỡ nếu tôi ngã xuống. Mỗi ngày, tôi luôn cố gắng một cách ngây thơ để tìm kiếm và xây dựng thế giới mà mình muốn sống trong đó. Ngay từ đầu, tôi đã coi Zipcar là ví dụ cho thấy một lối tư duy khác về kinh doanh, trong đó các giả định về lòng tin, trách nhiệm và sự cộng tác đã thay đổi. **BA NIỀM TIN CỦA TÔI** Ba niềm tin cơ bản nhất của tôi, thứ khiến tôi tin rằng Zipcar sẽ thành công, đã khiến hầu hết các nhà đầu tư và phóng viên kinh doanh phải nghi ngờ. * **Luận điểm số 1 của Robin:** Mọi người sẵn sàng “chia sẻ” ô tô thay vì sở hữu do tính hiệu quả kinh tế. * *Phản ứng của nhà đầu tư:* Người Mỹ có xu hướng tự phụ và thích sở hữu. Người Mỹ có mối quan hệ đặc biệt với ô tô của mình và địa vị xã hội của họ gắn liền với ô tô. Chúng tôi không muốn sử dụng ô tô. Chúng tôi muốn sở hữu chúng. * **Luận điểm số 2 của Robin:** Một nền tảng công nghệ tận dụng mạng Internet và công nghệ không dây giúp việc chia sẻ trở nên dễ dàng hơn. * *Phản ứng của nhà đầu tư:* Rào cản công nghệ quá lớn, quá phức tạp. Nó chưa từng được thực hiện trước đây. Cô không phải là một kỹ sư. * **Luận điểm số 3 của Robin:** Công ty có thể tin tưởng để mọi người đón và trả xe mà không cần giám sát, đổ đầy xăng bằng thẻ tín dụng của công ty và mang theo rác khi đi. * *Phản ứng của nhà đầu tư:* Những người làm việc đó ở châu Âu là người Thụy Sĩ! Người Mỹ chúng ta sẽ không bao giờ đối xử tốt với ô tô như vậy. Từ “chia sẻ” được đặt trong ngoặc kép trong luận điểm đầu tiên vì tôi biết khoảng 40% những người được khảo sát vào mùa thu năm 1999 có những liên tưởng thực sự tiêu cực với từ đó. Đối với họ, chia sẻ ngụ ý “bẩn thỉu”, “chất lượng kém”, “phải chờ đợi” và “lối sống hippie” – những phẩm chất khác xa với dịch vụ mà chúng tôi dự định xây dựng. Kết quả là, tôi đã từ bỏ việc sử dụng từ chia sẻ, nhưng không từ bỏ ý tưởng. Chúng tôi tin rằng công nghệ sẽ biến việc chia sẻ thành một chuyển đổi liền mạch và hiệu quả. Zipcar sẽ cung cấp dịch vụ chất lượng cao và khách hàng của chúng tôi sẽ không phải điều phối với những người khác hoặc chờ đến lượt. Hóa ra, niềm tin của tôi vào tiềm năng của xu thế chia sẻ đã báo trước những gì sẽ diễn ra trên mạng xã hội trong thập kỷ sau đó. Facebook và các công ty truyền thông mạng xã hội khác đã định danh lại hoàn toàn từ chia sẻ. May mắn thay, dự đoán của tôi rằng mọi người sẵn sàng chia sẻ là chính xác. Chỉ một phút sau khi trang web Zipcar đi vào hoạt động (nhưng trước khi ra mắt), điện thoại đã đổ chuông. “Xin chào, Zipcar xin nghe. Tôi là Robin đây. Tôi có thể giúp gì cho anh?” “Xin chào, tôi muốn thuê một chiếc ô tô.” “Anh đang đùa tôi à? Chúng tôi chỉ vừa mới hoạt động! Điều này thật phi thường! Chắc chắn rồi!” Và thế là Craig Kleffman trở thành thành viên đầu tiên của Zipcar. Anh ấy thuê ô tô của chúng tôi theo giờ để vận chuyển dàn trống của mình đến các buổi biểu diễn và thuê chúng theo ngày để tự đi đến các cuộc thi ba môn phối hợp diễn ra ở vùng ngoại ô mà anh ấy tham dự. Đối với những người như Craig, sống ở các thành phố và không cần ô tô để đi làm, việc sở hữu ô tô cộng với việc phải đi thuê xe nghĩa là họ có nhiều xe hơn mức thực sự muốn sử dụng. Mọi người chọn Zipcar vì chia sẻ là sự lựa chọn thông minh hơn về mặt tài chính – và chúng tôi cũng tuyệt vời, thông minh, vui vẻ, tân tiến, tiện lợi và đáng tin cậy. Sau khi được Avis mua lại vào năm 2013, 13 năm sau khi thành lập, Zipcar đã sở hữu 760.000 thành viên chia sẻ 10.000 chiếc xe trên khắp Hoa Kỳ, Canada và Vương quốc Anh. Các giao dịch mua xe gần đây của các nhà cung cấp dịch vụ chia sẻ xe hơi địa phương ở Tây Ban Nha và Áo, cũng như ở Paris vào năm 2014 tiếp tục mở rộng phạm vi tiếp cận của Zipcar. Mục tiêu của Zipcar là khiến việc thuê một chiếc xe hơi trở nên dễ dàng và thuận tiện như rút tiền mặt từ máy ATM. Chúng tôi cần cung cấp dịch vụ thuê xe ô tô đơn giản, thuận tiện, đáng tin cậy – giống như các máy ATM – ở khắp thành phố. Người dùng cần có thể đặt trước và mở khóa xe ô tô trong vài giây, bất kỳ lúc nào và không có ai đứng chắn giữa họ và xe.