Mùa Lá Rụng Trong Vườn: Giai Đoạn Chuyển Mình của Văn Học Việt Nam
Trước năm 1975, văn học Việt Nam trải qua một quá trình phát triển với nhiều cung bậc cảm xúc, nhưng phần lớn đều chịu ảnh hưởng sâu sắc từ cách mạng. Sự trỗi dậy của cách mạng đã khơi nguồn cảm hứng dạt dào cho các nhà thơ, nhà văn, giúp họ sáng tạo trong một xã hội đang chuyển đổi: sự suy tàn của phong kiến, những số phận bất hạnh, sự bất công và tàn bạo của giai cấp thống trị, sự xâm lược của đế quốc và thực dân; nỗi đau, nước mắt, hạnh phúc, sự hy sinh, chia ly và nỗi nhớ nhung trong những năm tháng chiến tranh.
Sau năm 1975, văn học Việt Nam bước sang một giai đoạn mới. Những cảm xúc mãnh liệt và háo hức ban đầu được thay thế bằng một sự êm ả hơn. Tuy nhiên, sự êm bình này không đồng nghĩa với một thời bình hoàn hảo, mà các tác giả tập trung vào những dòng chảy ngầm trong xã hội, trong tâm lý và tính cách con người trong giai đoạn xây dựng xã hội chủ nghĩa trên cả nước.
Mùa lá rụng trong vườnlà một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của giai đoạn này. Nhà văn Ma Văn Kháng đã khai thác đề tài gia đình, không chỉ dừng lại ở những cảm xúc đơn thuần mà còn đặt nó trong mối quan hệ với sự vận động của thời đại. Gia đình, khi đã thoát khỏi chiến tranh, khi đất nước chuyển đổi từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường, sẽ mang diện mạo như thế nào?
Lấy cảm hứng từ hình ảnh cây cối chuyển mùa, từ những chiếc lá non mơn mởn đến những chiếc lá vàng khô khốc rụng xuống đất, nhà văn Ma Văn Kháng đã kể câu chuyện về gia đình – về sự đổi mới tư tưởng và lối sống, về những giá trị nhân văn và tình cảm bị tác động bởi cơ chế thị trường.
Những mục tiêu kinh tế mới, những ham muốn vật chất tầm thường dần trỗi dậy, những giá trị tốt đẹp bị che lấp bởi dục vọng, khiến con người trở nên ích kỷ và tàn nhẫn.
Bên cạnh đó,Mùa lá rụng trong vườncũng là lời cảnh tỉnh dành cho những người quá khư khư giữ lấy những giá trị truyền thống. Thời đại thay đổi, có những giá trị không còn phù hợp, những tư tưởng cũ kỹ không thể ràng buộc được con người mới. Trong tác phẩm, ông Bằng – nhân vật người cha – là một điển hình của “con người cũ”, luôn coi trọng danh dự và sẵn sàng từ chối lắng nghe, thậm chí đuổi con trai mình ra khỏi nhà vì nó. Tuy nhiên, sâu thẳm bên trong ông cũng có những dằn vặt, sau những lời khoe khoang về những người con khác, ông vẫn luôn đau đáu nghĩ về người con đã bỏ rơi. Chỉ đến khi con trai mất ở nước ngoài, khi ông sắp giã từ cuộc đời, ông mới nhận ra sự hà khắc và cổ hủ trong cách giáo dục của mình. Danh dự, chính từ từ này đã khiến ông sống một cuộc đời cô đơn và nặng nề.
Lá rụng về cội, người phải nhớ đến nguồn gốc. Nhưng lá rụng cũng là để nhường chỗ cho những lớp lá mới sinh trưởng. Bài học về cuộc sống cũng vậy, qua một mùa lá vàng, hãy tưởng nhớ, hãy trân trọng nguồn cội, nhưng cũng hãy tận hưởng vẻ đẹp của những lá xanh, chăm bón để chúng phát triển đúng hướng.
