Một Nghiên Cứu Về Giác Tính Con Người - An Enquiry Concerning Human Understanding
David Hume, sinh năm 1711 tại Edinburgh, Scotland, xuất thân trong một gia đình quý tộc và giàu có. Ông được công nhận là một triết gia vĩ đại, một nhà sử học uyên bác, và là một nhân vật chủ chốt của chủ nghĩa duy nghiệm Anh, đồng thời là một trong những tư tưởng gia hàng đầu của Thời kỳ Khai sáng. Các tác phẩm của ông thường tập trung vào việc khám phá bản chất của giác tính con người, mối quan hệ giữa lý trí và định mệnh, những hạn chế trong nền tảng của tôn giáo, sức hấp dẫn của chủ nghĩa hoài nghi, và các đề tài lịch sử.
Cuốn sách "An Enquiry Concerning Human Understanding" (Một nghiên cứu về giác tính con người), được xuất bản năm 1748, được xem là một nỗ lực của Hume nhằm giới thiệu những ý tưởng cốt lõi trong tác phẩm trước đó của ông, "A Treatise of Human Nature" (Khảo luận về bản tính con người, 1738), đến với một độc giả rộng lớn hơn.
Thông qua triết học của mình, Hume đã nỗ lực làm sáng tỏ một lĩnh vực mà khoa học thời bấy giờ vẫn chưa thể giải đáp hoàn toàn: bản chất hoạt động của tâm trí con người. Trong khi khoa học không ngừng tiến bộ trong việc khám phá thế giới bên ngoài, thì những bí ẩn của tâm trí con người vẫn còn nhiều điều chưa được biết đến. Hume là một trong những người đầu tiên áp dụng các nguyên tắc khoa học để nghiên cứu cách chúng ta suy nghĩ và nhận thức về thế giới.
Theo quan điểm của Hume, nhiều niềm tin của chúng ta về thế giới không bắt nguồn từ kinh nghiệm trực tiếp hay lý trí thuần túy, mà từ cách thức hoạt động của tâm trí chúng ta – những niềm tin hình thành từ những khuynh hướng tự nhiên vốn có.
Hume chỉ ra rằng, khi con người cố gắng giải thích và liên kết các trải nghiệm với niềm tin về sự tồn tại của mối quan hệ nhân quả, thì bản thân mối quan hệ nhân quả đó không thể được chứng minh bằng bất kỳ bằng chứng duy nghiệm nào. Theo Hume, những gì chúng ta gọi là kinh nghiệm thực chất bắt nguồn từ những thói quen nhất định của tâm trí.
Chúng ta quan sát quá khứ, trải nghiệm hiện tại, và dự đoán sự tương đồng sẽ xảy ra trong tương lai; tuy nhiên, điều này không phải là kết quả của việc suy luận từ kinh nghiệm, mà là một đặc tính tự nhiên của tâm trí con người.
Tuy nhiên, Hume cũng đặt ra những câu hỏi hoài nghi:
Nếu niềm tin của chúng ta về thế giới không đến từ kinh nghiệm, thì điều gì đã tạo ra những niềm tin đó?
Liệu chúng ta có thể thực sự biết bất cứ điều gì về thế giới xung quanh?
Trên thực tế, trong cuốn sách này, Hume tập trung vào việc phân tích các quá trình tâm lý, giải thích cách thức hoạt động của tâm trí mà không đi sâu vào việc đánh giá xem những niềm tin của chúng ta là đúng hay sai. Thay vào đó, ông đặt câu hỏi về nguồn gốc và bản chất của những niềm tin đó.
Các lập luận của Hume thường được trình bày theo một trình tự logic, bắt đầu bằng việc mô tả một hiện tượng tâm lý, sau đó đưa ra một lập luận triết học, và cuối cùng là phân tích khoa học.
Các lĩnh vực đóng góp của Hume:
- Tâm lý học:Hume là một trong những người tiên phong trong việc nghiên cứu tâm trí con người bằng các phương pháp khoa học.
- Triết học:Hume đã có những đóng góp quan trọng cho lĩnh vực nhận thức luận. Ông phân tích cách con người thu thập kiến thức và chỉ ra rằng những niềm tin của chúng ta về thế giới có thể không hoàn toàn phù hợp với những gì chúng ta mong muốn – chỉ riêng dữ kiện trải nghiệm là chưa đủ để giải thích thế giới.
- Khoa học:Hume cũng đặt ra những nghi vấn về sự tồn tại của Chúa, chỉ ra những điểm yếu trong nền tảng của tôn giáo và sức hấp dẫn của chủ nghĩa hoài nghi, cho rằng chúng ta không có đủ lý do để tin vào sự tồn tại của Chúa hoặc các phép màu.
Chúng ta thường cho rằng khoa học phải dựa trên bằng chứng. Hume cũng ủng hộ thế giới quan khoa học, nhưng ông đã thách thức giả định đó. Theo ông, chỉ bằng chứng thôi là chưa đủ để giải thích niềm tin khoa học – luôn có một khoảng cách giữa bằng chứng và tuyên bố khoa học. Lập luận này của Hume được các nhà triết học và khoa học đánh giá cao khi tiếp cận bản chất của khoa học.
Cách tiếp cận của Hume đã mở ra những hướng suy nghĩ mới về thế giới. Ông luôn đặt câu hỏi về nguồn gốc của niềm tin và lý do tại sao chúng ta lại có thể nắm giữ những niềm tin đó?
