lạnh lùng

Quan điểm về Tình yêu và Tự do trong Tiểu thuyết Tự Lực văn đoàn

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân đã đưa ra nhận xét sâu sắc về các tác phẩm của Tự Lực văn đoàn: “Người ta thấy các câu chuyện trong tiểu thuyết Tự Lực văn đoàn thường xoay quanh đề tài tình yêu và hôn nhân. Tuy nhiên, những câu chuyện tình này khác biệt đáng kể so với các truyện Nôm tài tử giai nhân truyền thống ở mức độ kiên quyết và không khoan nhượng trong việc chống lại lễ giáo phong kiến. Đây là những câu chuyện tình của những con người sống ở đô thị, những ‘chàng’ và ‘nàng’ tân thời, được học chữ Tây, tiếp xúc với văn minh châu Âu. Tình yêu và hôn nhân là lĩnh vực mà họ dễ gặp phải những ràng buộc của các quy tắc cũ, và họ phải vượt qua để khẳng định quyền tự do của mình. Họ khao khát tự do trong cuộc sống, trước hết là tự do trong tình yêu và hôn nhân. Họ tìm thấy vẻ đẹp và giá trị trong lối sống Âu hóa: đề cao cá nhân, tự do và hạnh phúc. Đồng thời, họ phủ nhận những vai trò và trách nhiệm bị áp đặt bởi luân thường đạo lý Nho giáo.”

Sự Thể hiện Chủ đề trong các Tác phẩm

Thực tế, chủ đề về tình yêu và tự do cá nhân được các tác giả thuộc Tự Lực văn đoàn thể hiện một cách rõ ràng qua nhiều tác phẩm tiêu biểu. Quá trình này bắt đầu với hai tiểu thuyếtHồn bướm mơ tiên(1933) vàNửa chừng xuân(1934) của Khái Hưng, tiếp tục vớiGánh hàng hoacủa Nhất Linh và Khái Hưng (1934),Đoạn tuyệtcủa Nhất Linh (1935) và cuối cùng làLạnh lùngcủa Nhất Linh (1935-1936).

Nếu như trongHồn bướm mơ tiên, Khái Hưng đặt nhân vật vào một hoàn cảnh đầy mâu thuẫn giữa tình yêu tự do, hạnh phúc đời thường và những ràng buộc khắc nghiệt của giáo lý tôn giáo, thì đếnLạnh lùng, Nhất Linh lại đưa nhân vật chính vào một tình thế nhạy cảm không kém. Đó là cuộc sống của một người phụ nữ góa, mang trên mình danh tiếng “Tiết hạnh khả phong”. Bốn chữ vàng ấy đã ám ảnh Nhung – một người phụ nữ trẻ đẹp nhưng chồng mất sớm – khiến nàng phải sống cuộc đời như một người tu hành, dù đang ở độ tuổi xuân thì.

Nghệ thuật Thể hiện Sự Đấu tranh Nội tâm

Sự tài tình của Nhất Linh thể hiện ở chỗ, toàn bộ câu chuyện không diễn ra những sự kiện kịch tính, và mối quan hệ giữa Nhung và Nghĩa cuối cùng không bị phơi bày. Nhung vẫn giữ được danh tiếng “đoan chính” và “danh thơm”, tình yêu của nàng cũng không giành được chiến thắng. Tuy nhiên, sự giằng xé nội tâm giữa tình yêu và trách nhiệm, hay rộng hơn là cuộc đấu tranh giữa hiện đại và truyền thống, giữa văn hóa phương Tây và phương Đông, được thu gọn trong thân hình người phụ nữ bé nhỏ ấy, đã giúp độc giả thấu hiểu sâu sắc những nỗi khổ và sự bó buộc của con người trong thời đại đó.