TẠI SAO IM LẶNG KHÔNG LÀM TA VÔ CAN?
Mỗi ngày, chúng ta đều chứng kiến những hành vi tiêu cực trong xã hội, từ quấy rối tình dục đến tham nhũng chính trị, từ bạo lực đến bắt nạt học đường. Thường chúng ta dễ dàng lên án những kẻ gây ra những hành động đó, tin rằng chúng cần bị trừng phạt và loại bỏ. Tuy nhiên, có bao nhiêu người thực sự đứng lên hành động để biến điều đó thành hiện thực?
Cuốn sách “Im lặng không làm ta vô can” của Catherine Sanderson, dựa trên những nghiên cứu mới nhất trong tâm lý học và khoa học thần kinh, đi sâu vào một câu hỏi quan trọng: Tại sao nhiều người trong chúng ta lại không can thiệp khi chứng kiến những hành vi sai trái – và điều gì có thể thúc đẩy chúng ta hành động? Mục đích của tác giả là giúp độc giả hiểu rõ những yếu tố tâm lý dẫn đến xu hướng im lặng tự nhiên của con người khi đối diện với hành vi xấu, đồng thời chỉ ra vai trò quan trọng của sự im lặng trong việc tiếp tay cho những hành vi đó tiếp diễn.
Nửa đầu cuốn sách tập trung vào việc phân tích các yếu tố tình huống và tâm lý có thể khiến người tốt vô tình tham gia vào hành vi xấu (Chương 1), hoặc phổ biến hơn, là giữ im lặng khi chứng kiến hành vi xấu của người khác (Chương 2 đến Chương 5). Phần tiếp theo sẽ trình bày mức độ ảnh hưởng của những yếu tố này trong các tình huống thực tế, bao gồm bắt nạt ở trường trung học (Chương 6), hành vi quấy rối tình dục ở trường đại học (Chương 7), và những hành vi phi đạo đức trong môi trường làm việc (Chương 8). Cuối cùng, Catherine Sanderson sẽ xem xét cách một số người đã tự bảo vệ mình khi đối mặt với áp lực từ người khác, và chúng ta có thể học hỏi được gì từ họ (Chương 9). Chương cuối cùng giới thiệu những chiến lược mà mỗi người chúng ta có thể áp dụng – bất kể tính cách – để tăng khả năng lên tiếng và hành động khi cần thiết.
Hy vọng rằng, thông qua việc khám phá sâu sắc những nguyên nhân gốc rễ và cung cấp những phương pháp thực tế để vượt qua áp lực, độc giả sẽ có thể vượt qua bản năng im lặng, lên tiếng và hành động đúng đắn ngay cả khi cảm thấy khó khăn. Như Albert Einstein đã từng nói: “Thế giới này là một nơi nguy hiểm, không phải bởi những kẻ ác, mà bởi những người thờ ơ trước cái ác”.
Đoạn trích ấn tượng từ “IM LẶNG KHÔNG LÀM TA VÔ CAN”:
Có lẽ, điều quan trọng nhất là chúng ta lo sợ những hậu quả có thể xảy ra với bản thân, công việc và các mối quan hệ xã hội khi đứng lên chống lại điều sai trái, đặc biệt là khi điều đó đồng nghĩa với việc đối đầu với các thành viên trong nhóm của mình. Tuy nhiên, chúng ta có thể cân bằng những tác động này nếu biết mình cần làm gì. Bởi như Martin Luther King Jr. đã nói: “Lịch sử sẽ ghi lại rằng bi kịch lớn nhất của thời đại này không phải là tiếng gào thét của những kẻ xấu, mà là sự im lặng đáng sợ của những người tốt”.
---
Về cơ bản, khi danh tính của chúng ta gắn liền với các thành viên khác trong nhóm, chúng ta không muốn bị đánh giá tiêu cực nếu không có phản ứng khi người khác gặp khó khăn. Chính yếu tố tâm lý này – thường ngăn cản chúng ta hành động trong các tình huống khẩn cấp, như không muốn bị coi là ngốc nghếch khi cố gắng hoàn thành một dự án chung hoặc cho quá nhiều tiền boa – lại có thể thúc đẩy chúng ta giúp đỡ người khác nếu chúng ta tin rằng việc không hành động sẽ làm tổn hại đến hình ảnh của mình.
---
Chúng ta có động lực mạnh mẽ để học hỏi và tuân thủ các chuẩn mực của nhóm, đồng thời lo sợ những hậu quả của việc lên tiếng chống lại hành vi xấu, đặc biệt khi hành vi đó được ủng hộ bởi các thành viên trong nhóm xã hội của mình. Điều này giải thích tại sao chúng ta thường im lặng trong nhiều tình huống – khi một bạn học bình phẩm ngoại hình của nữ sinh, khi một người thân sử dụng ngôn ngữ phân biệt đối xử, hoặc khi một đồng nghiệp buông lời xúc phạm người khác trong cuộc họp. Đồng thời, nó cũng giúp lý giải tại sao các thành viên của các nhóm tôn giáo hoặc chính trị có thể chấp nhận những hành vi mà nhiều người bên ngoài cho là không thể chấp nhận được.
