hiến đăng sứ

Hiến Đăng Sứ

Yoko Tawada là một trong những nhà văn nổi bật nhất của văn học đương đại thế giới. Các tác phẩm của bà thường được giới phê bình đánh giá cao nhờ sự kết hợp độc đáo giữa yếu tố siêu thực và hiện thực, làm mờ đi ranh giới giữa thực và ảo, giữa lý trí và cảm xúc. Trong thế giới văn chương của Yoko Tawada, không có điều gì là tuyệt đối, vĩnh cửu. Mọi thứ đều biến động, hòa quyện vào nhau – từ ngôn từ, hình ảnh đến biểu tượng và cấu trúc…

Độc giả Việt Nam đã làm quen với tên tuổi của Yoko Tawada qua cuốnMắt trần. Nay, Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam tiếp tục giới thiệu đến độc giảHiến đăng sứ– một tác phẩm sẽ đưa người đọc vào khám phá thế giới đầy huyễn hoặc, lạ lẫm, với những ẩn dụ và hiện thực độc đáo của Yoko Tawada.

Hiến đăng sứlần đầu ra mắt tại Nhật Bản vào năm 2014. Thuộc thể loại viễn tưởng phản địa đàng, nhưng khi đọcHiến đăng sứ, người đọc có thể cảm nhận được sự gần gũi với những vấn đề hiện thực đang diễn ra tại Nhật Bản. Tác phẩm bao gồm bốn truyện ngắn và một vở kịch, lấy bối cảnh một nước Nhật trải qua thảm họa, cuộc sống bị đảo lộn, những hiện tượng đột biến xuất hiện khắp nơi, và đất nước này quyết định đóng cửa với thế giới bên ngoài. Bản thân tựa đề tác phẩm cũng gợi lên nhiều tò mò và suy ngẫm. “Hiến đăng sứ” có nghĩa là sứ giả, được lựa chọn để thực hiện một nhiệm vụ quan trọng. Cách đọc âm của từ này trong tiếng Nhật lại trùng với “Khiển đường sứ” (kentoshi), những đoàn ngoại giao Nhật Bản được cử đến nhà Đường của Trung Hoa vào thế kỷ thứ 7 để học hỏi và tiếp thu văn minh của họ. Ngay từ tựa đề, tác phẩm đã chứa đựng một tầng ý nghĩa lịch sử và văn hóa.

Truyện ngắn đầu tiên và cũng là truyện dài nhất, “Hiến đăng sứ”, kể về một nước Nhật suy tàn, nơi người già không thể chết, cứ sống mãi đến khi quên đi ý nghĩa của cái chết. Mục đích sống duy nhất của họ dường như là nuôi dưỡng và bảo vệ thế hệ trẻ đang phải đối mặt với bệnh tật và cái chết ngày càng nhiều. Trong tình hình đó, Nhật Bản đã phong tỏa đất nước, đồng thời các quốc gia khác cũng ngừng giao thương và hợp tác. Tác giả khắc họa những vấn đề của nước Nhật thông qua góc nhìn của ông Yoshino và chắt trai của ông, Mumei. Để tìm cách cứu vãn đất nước khỏi nguy cơ biến mất, Nhật Bản đã triển khai chương trình “Hiến đăng sứ” – lựa chọn và gửi một số trẻ em ra nước ngoài để nghiên cứu và tìm kiếm giải pháp cho tương lai, thắp lên hy vọng cho một nước Nhật đang bế quan tỏa cảng.

Truyện tiếp theo,“Vi đà hộ pháp ở bất kỳ đâu”, Yoko Tawada kể về mối quan hệ đồng tính của hai người phụ nữ trong bối cảnh một trận động đất kinh hoàng xảy ra tại Nhật Bản. Truyện được xây dựng như một trò chơi ngôn ngữ, từ đó khám phá những tầng sâu thẳm trong tâm lý nhân vật. Truyện thứ ba,“Đảo bất tử”, được viết theo lối kể chuyện đan xen giữa điểm nhìn cá nhân (nhân vật xưng “tôi”) và điểm nhìn khách quan, nhằm miêu tả một nước Nhật bị ảnh hưởng nặng nề bởi phóng xạ. Nhật Bản từ một quốc gia được kính trọng đã trở thành một vùng đất bị ghê sợ, gắn liền với “nhiễm độc”. Truyện thứ tư, “Bên kia bờ hạnh phúc”, kể về nước Nhật nơi người dân lần lượt rời bỏ. Truyện được kể dưới góc nhìn của Sede (một cựu thượng nghị sĩ), qua đó, ta thấy được nỗi lo lắng của tác giả về việc bản sắc Nhật Bản có thể bị đánh mất. Cuối cùng là vở kịch “Tháp Babel của các loài vật”, trong đó các loài vật có khả năng giao tiếp và suy ngẫm về sự tồn tại của chúng trong một thế giới không còn dấu vết của con người…

Các nhân vật trong các tác phẩm của Yoko Tawada liên tục thay đổi vị trí, không ngừng di chuyển. Thế giới của bà – từ thực vật, đồ vật đến con người – dường như đều mang một tính chất tương đồng: cái này có thể biến thành cái kia, ta có thể trở thành nó, nơi này có thể hòa nhập hoặc tách biệt với nơi khác. Yoko Tawada đã khai thác tối đa khả năng lạ hóa tính chất của sự vật, hiện tượng trong các trang văn của mình. Chính thủ pháp này đã phác họa nên một nước Nhật trong tâm tưởng bà như đang đứng trên bờ vực sụp đổ, trượt dài với tốc độ đáng báo động…

Ẩn sau lớp vỏ ngôn từ của nữ nhà văn này, mọi thứ trở nên mờ nhạt, xoắn quyện và đan lồng vào nhau, tạo nên một hình thức uyển chuyển, đối lập hoàn toàn với hiện thực khắc nghiệt mà bà miêu tả. Chính điều này đã khiếnHiến đăng sứtrở thành một tác phẩm kỳ lạ nhưng đầy hấp dẫn.

Đối với những độc giả đã từng đọc các tác phẩm phản địa đàng u ám nhưChuyện người tùy nữcủa Margaret Atwood,451 độ Fcủa Ray Bradbury hayNgười máy có mơ về cừu điện không?của Philip K. Dick, sẽ nhận ra trongHiến đăng sứcủa Yoko Tawada sự biến hóa tài tình của một cây bút có khả năng hư cấu nên những biểu tượng đầy ám ảnh và phi lý. Cũng như những nhà văn khác đang trăn trở và dự đoán về một xã hội loài người đầy biến động, Yoko Tawada nhìn thấy một nước Nhậtu ám và bất địnhthông quaHiến đăng sứ. Tuy nhiên, sự lo lắng của bà không xuất phát từ một trào lưu văn học hay lý thuyết nào, mà từtình yêusâu sắc và thầm lặng dành cho nước Nhật.

Hiến đăng sứlà một tác phẩm phản địa đàng đầy mê hoặc, được viết với giọng điệu bình tĩnh, không cố tình gây sốc, mà chỉ đơn giản là biến những điều bình thường thành kỳ lạ và ngược lại. Chính điều này sẽ thu hút độc giả ngay từ những trang đầu tiên.

Về tác giả:

Tiểu thuyết gia Yoko Tawada sinh năm 1960 tại Nhật Bản; hiện sinh sống và sáng tác tại Đức.

Bà sáng tác bằng cả tiếng Đức và tiếng Nhật. Trong sự nghiệp văn chương của mình, bà đã nhiều lần được trao các giải thưởng danh giá như: giải Gunzo (dành cho những nhà văn mới nổi) với tác phẩm đầu tayChú rể chónăm 1991; giải Akutagawa năm 1993 choChú rể chó; giải Tanizaki năm 2003 cho tác phẩmNghi phạm trên chuyến tàu đêm; giải Sách Quốc gia Mỹ ở hạng mục Văn học dịch năm 2018…

Ở Đức, bà nhận được giải Chamisso năm 1996; Huy chương Goethe năm 2005; giải văn học Kleist năm 2016; và Huy chương Carl Zuckmayer năm 2018 vì những đóng góp cho ngôn ngữ Đức trong sáng tác…