"Đừng trở nên xấu xa" – Khi các gã khổng lồ công nghệ đánh mất nguyên tắc sáng lập
Cuốn sách là một bản cáo trạng sâu sắc về cách các tập đoàn công nghệ hàng đầu hiện nay đang thao túng dữ liệu, đe dọa sinh kế, làm suy yếu cấu trúc xã hội và gây tổn hại đến sức khỏe tinh thần của con người.
Sự phát triển vượt bậc của công nghệ trong thế kỷ 21 đã mang đến những tiện ích và hiệu quả chưa từng có trong cuộc sống. Nhờ công nghệ, chúng ta có cơ hội phát triển bản thân, quảng bá thương hiệu, tiếp cận đa dạng hàng hóa và kết nối toàn cầu.
Với vai trò là biên tập viên kinh tế của Financial Times và nhà phân tích kinh tế toàn cầu cho CNN, Rana Foroohar đã dành nhiều năm nghiên cứu và phân tích các tập đoàn công nghệ lớn (Big Tech), đặc biệt là 5 công ty FAANG – Facebook, Apple, Amazon, Netflix và Google. Những quan sát này đã được cô chắt lọc và trình bày trong cuốn sách“Đừng trở nên xấu xa”(tựa gốc:“Don’t Be Evil”), hé lộ những góc khuất ít người biết.
Theo Rana Foroohar, khoảng 80% tổng tài sản doanh nghiệp hiện thuộc về 10% số công ty hàng đầu, và giá trị vốn hóa thị trường của FAANG đã vượt qua cả nền kinh tế của Pháp. Đáng chú ý, số lượng người dùng của Facebook còn vượt qua cả dân số của Trung Quốc, quốc gia đông dân nhất thế giới. Tuy nhiên,sự lớn mạnh vượt bậc của các công ty này đang gây ra những tác động tiêu cực đến chính trị, kinh tế và đời sống con người.
Về mặt chính trị, Big Tech đã vô tình hoặc hữu ý tiếp tay cho các thế lực bên ngoài can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016. Các hoạt động vận động hành lang của Big Tech đã tác động đến hệ thống chính trị, đảm bảo họ có thể hoạt động tự do mà không gặp phải sự can thiệp từ chính phủ.
Trong lĩnh vực kinh tế, với tham vọng trở thành “nền tảng” cho mọi hoạt động, Big Tech sử dụng lợi thế quy mô để loại bỏ hoặc thôn tính đối thủ cạnh tranh, gây khó khăn cho các doanh nghiệp nhỏ hơn và đánh cắp tài sản trí tuệ. Sự trỗi dậy của Big Tech cũng làm giảm đáng kể lượng vốn đầu tư mạo hiểm cho các công ty khởi nghiệp giai đoạn đầu, dẫn đến sự sụt giảm số lượng việc làm mới. Thay vì đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội thông qua thuế, các tập đoàn công nghệ lại tìm cách trốn thuế bằng cách chuyển lợi nhuận ra nước ngoài.
Không chỉ ảnh hưởng đến chính trị và kinh tế, Big Tech còn sử dụng các thuật toán phức tạp để thu hút sự chú ý của người dùng, kéo dài thời gian họ sử dụng các dịch vụ trực tuyến và biến họ thành đối tượng khai thác. Nhiều nhà khoa học thần kinh lo ngại rằng việc sử dụng các ứng dụng và trò chơi trên thiết bị di động có thể gây ra suy giảm nhận thức, thậm chí là mất trí sớm. Bên cạnh đó, chứng nghiện công nghệ còn gây ra những vấn đề về sức khỏe tâm thần, khiến người dùng dễ bị căng thẳng và lo âu.
Câu hỏi đặt ra là: Điều gì đã khiến một ngành công nghiệp từng tràn đầy nhiệt huyết, sáng tạo và lạc quan lại trở nên tham lam, thiên vị và kiêu ngạo chỉ sau vài thập kỷ? Tại sao Google, một công ty từng đặt “Don’t be evil”(Đừng làm điều ác) là kim chỉ nam cho mọi hoạt động, lại phản bội chính nguyên tắc này và phản bội niềm tin của người dùng?
Với ngòi bút sắc sảo và phong cách viết mạch lạc, Rana Foroohar đã làm sáng tỏ cách thức các công ty như Google, Facebook, Apple, Amazon và Uber kiếm lợi từ dữ liệu cá nhân của người dùng và ngày càng gia tăng quyền lực. Các luận điểm của tác giả được củng cố bằng ý kiến của các chuyên gia, kết quả nghiên cứu thực tế và những chia sẻ chân thực từ những người trong cuộc.
Tuy nhiên, Rana Foroohar không chỉ dừng lại ở việc chỉ ra vấn đề mà còn đề xuất các giải pháp cụ thể, chẳng hạn như chia nhỏ các tập đoàn công nghệ hoặc ít nhất là giới hạn quy mô của họ để ngăn chặn tình trạng “quá lớn để sụp đổ”. Bên cạnh đó, việc cải cách và áp dụng biểu thuế công bằng để tái đầu tư vào đào tạo lực lượng lao động bị ảnh hưởng bởi sự phát triển công nghệ, cũng như hợp pháp hóa các quyền kỹ thuật số của cá nhân và thành lập cơ quan bảo vệ người dùng, cũng là những giải pháp cần thiết.
Điểm đặc biệt của“Đừng trở nên xấu xa”là cuốn sách đã phá vỡ những ảo ảnh mà các gã khổng lồ công nghệ tạo ra đối với chính phủ các nước, đồng thời đánh thức những người dùng đang bị cuốn hút bởi các ứng dụng và thiết bị công nghệ hiện đại. Nó nhắc nhở chúng ta rằng chúng ta có quyền lựa chọn một tương lai với ít thời gian sử dụng thiết bị hơn và nhiều thời gian hơn cho gia đình, vì sức khỏe tinh thần của mỗi người.
Đối với các nhà quản lý và nhà lập pháp, cuốn sách“là một lời cảnh tỉnh, không chỉ cho họ mà còn cho bất kỳ ai tin tưởng vào một tương lai tươi sáng hơn, nơi lợi ích chung của sự sáng tạo và tiến bộ vượt trội hơn những tổn thất cá nhân và xã hội. Sẽ là tốt đẹp cho tất cả nếu chúng ta tin rằng mình có thể tạo ra một tương lai như vậy. Bởi vì trong những năm qua, chúng ta đã thấy quá rõ rằng khi mọi người không còn tin tưởng vào một hệ thống nào đó, hệ thống đó sẽ sụp đổ”.
“Đừng trở nên xấu xa”đã vinh dự nhận giải Porchlight cho hạng mục Sách kinh doanh và được Evening Standard đánh giá là một trong những cuốn sách hay nhất của năm.
Về tác giả:
Rana Foroohar hiện là phụ trách chuyên mục kinh doanh toàn cầu của tờ Financial Times và là nhà phân tích kinh tế toàn cầu cho CNN. Trước đó, bà từng là thư ký tòa soạn kiêm người phụ trách chuyên mục kinh tế của Time và là biên tập viên kinh tế đối ngoại kiêm phóng viên thường trú nước ngoài của Newsweek. Bà là thành viên trọn đời của Hội đồng Đối ngoại và là thành viên hội đồng quản trị của Viện Thị trường Mở.
