Đối Thoại Văn Chương
Đối thoại văn chươnglà một công trình nghiên cứu, luận bình về thi ca được thể hiện dưới hình thức đối thoại giữa hai nhà thơ có uy tín: Trần Nhuận Minh và Nguyễn Đức Tùng, một nhà thơ hải ngoại. Cả hai đều là những tác giả, nhà phê bình và nhà nghiên cứu văn học, lịch sử lâu năm tại Việt Nam.
Với kiến thức sâu rộng và quá trình nghiên cứu nghiêm túc, hai tác giả đã chia sẻ nhiều câu chuyện hấp dẫn liên quan đến văn học trong nước và quốc tế. Đồng thời, độc giả còn có cơ hội tìm hiểu những chi tiết đời thường, mang đậm tính nhân văn trong cuộc sống của nhà thơ Trần Nhuận Minh.
Cuốn sách bao gồm 265 câu hỏi và câu trả lời, cuộc đối thoại giữa hai nhà thơ trải dài từ những cảm xúc khi sáng tác, các đề tài được khai thác, đánh giá về chất lượng thơ (thơ hay, thơ dở), sự khác biệt trong phong cách thơ giữa các vùng miền, đến những đặc điểm và tính chất của từng thể loại thơ. Tất cả đều được phân tích một cách thấu đáo, sâu sắc nhưng vẫn giữ được sự dí dỏm, hài hước.
Do đó,Đối thoại văn chươngcó thể được xem là một “cẩm nang” hữu ích hoặc một “từ điển” tham khảo cho những người yêu thơ, những ai mong muốn tìm hiểu sâu hơn về thế giới thi ca.
Thơ là sự tương ứng giữa ý và lời
Mở đầu tác phẩm, nhà thơ Trần Nhuận Minh đưa ra quan điểm rằng thơ là sự hòa hợp giữa ý tưởng và ngôn từ. Khi lời và ý song hành, lời kết thúc cũng là lúc ý kết thúc, đó được xem là một bài thơ ở mức độ trung bình. Tuy nhiên, nếu lời kết thúc mà ý vẫn còn đọng lại, ý vượt ra ngoài cả lời nói, đó mới là một bài thơ hay. Có những bài thơ hay của một tác giả, có những bài thơ hay của một thời đại, và cũng có những bài thơ hay vượt qua mọi giới hạn thời gian.
Bình phẩm thơ tự do và thơ thế sự
Cuộc đối thoại giữa hai nhà thơ tập trung vào việc bình luận, đánh giá về thơ tự do và thơ thế sự. Bên cạnh đó, những câu chuyện đời tư của nhà thơ Trần Nhuận Minh đã cho thấy tình yêu thơ da diết của ông. Một ví dụ điển hình là câu chuyện ông đi tìm bài thơ“Ngự chế Thiên Nam động chủ đề”của vua Lê Thánh Tông trên vách đá núi Truyền Đăng vào tháng 2 năm Quang Thuận thứ 9 (tháng 3/1468). Sự kiện này đã khiến người dân địa phương đổi tên núi Truyền Đăng thành núi Bài Thơ.
Những dấu ấn văn hóa tại Hạ Long
Hàng năm,Ngày thơ Việt Namlà một sự kiện văn hóa quan trọng, thu hút sự quan tâm của đông đảo người yêu thơ trên cả nước. Sự kiện này được Hội Nhà văn Việt Nam và ngành Văn hóa tổ chức sôi nổi vào dịp Tết Nguyên tiêu. Tại Hạ Long,Đường Lê Thánh Tông– một con đường đẹp nhất thành phố, dài hơn 8km, chạy từ bến phà Hồng Gai cũ, lượn bên chân núi Bài Thơ di tích và danh thắng, đến tận Cầu Trắng, Cột 8.
Nhà thơ Trần Nhuận Minh là người đề xuất đặt tên cho con đường này, đồng thời cũng là người đề xuất xây dựngVăn Miếu Bài Thơ, với tượng thờ vua Lê Thánh Tông để tôn vinh sự học và những người có tài năng (nay làKhu Văn hóa Núi Bài Thơ).
Những câu chuyện “động trời”
Qua những trao đổi giữa hai tác giả, độc giả còn được biết đến nhiều câu chuyện thú vị khác, như việc chiếm đoạt ngôi nhà cũ của đại thi hào Nguyễn Du để làm nhà trẻ, sự việc khu lăng mộ các vua Trần ở Đông Triều, Quảng Ninh bị tàn phá đến hai lần (dựa trên thông tin từ một lãnh đạo địa phương), và ngôi mộ tổ của họ Trần Điền Trì (cũng là tổ tiên trực hệ của hai anh em nhà thơ Trần Nhuận Minh và Trần Đăng Khoa).
Chuyện đời và những trải nghiệm cá nhân
Đáng chú ý hơn, bên cạnh cuộc đối thoại về “nghề”, cuốn sáchĐối thoại văn chươngcòn hé lộ những khía cạnh đời tư của nhà thơ Trần Nhuận Minh. Ông kể lại thời kỳ khó khăn năm 1959, khi người dân làng ông phải đối mặt với nạn đói, ăn bất cứ thứ gì có thể, từ lá sắn, lá sung, củ chuối đến gốc rau muống, lá và thân cây đu đủ. Cả làng rơi vào tình trạng hoang mang, lo sợ. Việc ăn uống thiếu thốn và uống nước lã đã dẫn đến dịch tả, khiến nhiều người tử vong (theo báo cáo của chính quyền). Tuy nhiên, thực tế sản lượng thóc gạo vẫn đảm bảo. Người dân trong làng thường hát:“Dân Liên Xô vui hát trên đồng hoa…”, nhưng thực tế lại đang phải đối mặt với cái đói.
Ông cũng chia sẻ về nhà thơ Trần Đăng Khoa: “Năm ấy, chú Khoa một tuổi, cũng bị đói rồi lả đi, tôi lay mãi vẫn bất động. Tôi kêu lên. Mẹ tôi vừa đi làm đồng về, òa khóc. Anh Luận, hàng xóm liền nhà, dứt một sợi tóc của Khoa đặt ngang lỗ mũi không thấy sợi tóc lay động, bèn kêu to lên là thằng cu đã chết rồi. Anh lấy cái chiếu võng, bó Khoa tròn lại, rồi buộc rất chặt ba nút lạt, pha ra từ một cây tre non, chuẩn bị đem chôn, vì sợ lây, nhưng mẹ tôi bảo chờ chút đã…”.
Bản thân Trần Nhuận Minh cũng từng trải qua một tai nạn ô tô nghiêm trọng trên đường 5 vào ngày 5/8/2001, khiến ông rơi vào trạng thái “chết lâm sàng” suốt 4 tiếng đồng hồ.
Trần Nhuận Minh – Trung tâm của cuộc đối thoại
Có thể nói,Đối thoại văn chươnglà một tác phẩm tập trung chủ yếu vào cuộc đời và sự nghiệp của nhà thơ Trần Nhuận Minh. Trong sách, ông đã chia sẻ nhiều điều ít người biết và vô cùng thú vị về nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương. Về văn học thế giới, ông đưa ra những phân tích sâu sắc về tác phẩmHồng Lâu Mộng.
Cuốn sáchĐối thoại văn chươngđã vinh dự nhận được Giải thưởng Đào Tấn năm 2023 của Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn hóa Dân tộc.
```
