Đà Lạt, Thành Phố Trong Album: Khám Phá Dấu Ấn Thời Gian Qua Lăng Kính Hình Ảnh
Sau thành công của các tác phẩm "Đà Lạt, một thời hương xa", "Đà Lạt, bên dưới sương mù" và "Đà Lạt, những cuộc gặp gỡ", "Đà Lạt, thành phố trong album" đánh dấu chương cuối cùng trong bộ tứ khảo luận về Đà Lạt của tác giả Nguyễn Vĩnh Nguyên, một hành trình dài 10 năm miệt mài nghiên cứu và ghi chép.
Tác giả đã khéo léo dẫn dắt người đọc bước vào một không gian và thời gian khác, thông qua những hình ảnh quý giá trích từ album gia đình của người dân Đà Lạt cùng các bộ sưu tập ảnh độc đáo. Cuốn sách tái hiện một Đà Lạt thư thái, thanh tao và đầy tự tại trong quá khứ, đồng thời ghi lại những biến chuyển lớn lao trong cảnh quan, phong tục, tâm hồn con người và cả dòng chảy thời cuộc. Với lối văn khảo và luận từ tốn, tỉ mỉ và gợi mở, Nguyễn Vĩnh Nguyên đã khắc họa một bức tranh Đà Lạt sống động và chân thực.
Mỗi bức ảnh, mỗi album đều chứa đựng những câu chuyện riêng. Trong mắt tác giả, ngay cả một chi tiết nhỏ nhất trên từng bức ảnh cũng có thể lưu giữ, tái hiện và gợi mở những lai lịch về cảnh quan, con người và dòng chảy thời gian phức tạp. Hình ảnh không chỉ là tài liệu lịch sử mà còn là phương tiện để kể những câu chuyện đầy cảm xúc và ý nghĩa.
***
Khảo luận “Đà Lạt, thành phố trong album: Phong cảnh, phong vị, con người và thời cuộc” là sự kết hợp tinh tế giữa ký ức và hình ảnh của Đà Lạt xưa. Tác giả Nguyễn Vĩnh Nguyên đã “khảo” những album ảnh cổ để “luận” về phong cảnh, nếp sống, con người và thời cuộc. Cuốn sách được chia thành hai phần chính: "Phong cảnh&Phong vị" và "Người&Thời", không phải là một tác phẩm nghệ thuật nhiếp ảnh thuần túy mà là một hành trình khám phá văn hóa đô thị và di sản tinh thần của thành phố Đà Lạt.
Ở phần đầu, Nguyễn Vĩnh Nguyên tập trung vào vai trò của Hồ Xuân Hương và Đồi Cù trong ký ức cộng đồng Đà Lạt – những địa điểm gắn liền với sự hiện hữu và hoài niệm. Sự xuất hiện của các trường học Pháp và các món ăn Hoa đặc trưng đã góp phần định hình một nền văn hóa Đà Lạt đa dạng và độc đáo. Tác giả cũng tìm hiểu những dấu ấn của người Pháp và người Hoa trong cấu trúc văn hóa ẩm thực của thành phố. Ban đầu, các món ăn Pháp được du nhập để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng và tinh thần của người Pháp tại thuộc địa, sau đó dần trở nên quen thuộc trong các gia đình người Việt. Một điều thú vị là, dù khí hậu Đà Lạt lạnh giá, kem lại trở thành một món ăn yêu thích của người dân địa phương, với nhiều tiệm kem nổi tiếng. Tác giả cũng phân tích bộ sưu tập bưu ảnh Đà Lạt, nơi lưu giữ những bức ảnh phong cảnh lãng mạn kèm theo những dòng thơ và tâm sự của những người gửi vô danh. Những công trình tôn giáo như chùa và thánh đường cũng góp phần tạo nên tâm hồn thi vị và sự tinh tế của người Đà Lạt, hòa quyện cùng sương mù và mưa. Một câu chuyện kỳ lạ và thú vị được đề cập đến là nghiên cứu về người Nhật ở Đà Lạt trong giai đoạn 1940-1945, thông qua tiểu thuyết/bộ phim “Trong áng phù vân”. Nhiều thanh niên Nhật đã tìm thấy sự đồng điệu trong không gian và tâm tưởng Đà Lạt, nhưng khi trở về cố quốc lại rơi vào khủng hoảng, thậm chí tìm đến cái chết. Một mảng quan trọng khác mà tác giả Nguyễn Vĩnh Nguyên dành nhiều tâm huyết nghiên cứu là nhiếp ảnh, mỹ thuật và kiến trúc, với những nhiếp ảnh gia nổi tiếng như Nguyễn Bá Mậu, họa sĩ Pháp André Maire, và các công trình kiến trúc độc đáo như biệt thự, khu cư xá, đập nước và khách sạn cổ.
Ở phần sau, Nguyễn Vĩnh Nguyên giới thiệu những nhân vật thú vị của Đà Lạt, những cuộc đời phản ánh không chỉ số phận cá nhân mà còn những biến cố lịch sử của đất nước. Đó là câu chuyện về một ông trưởng Ty Văn hóa không màng chính trị mà đam mê văn hóa, nghệ thuật; ông chủ tiệm sửa radio Hoàng Anh trên dốc Minh Mạng; ông chủ tiệm may veston Tailor Sơn; cặp vợ chồng Nguyễn Tường Thiết (con nhà văn Nhất Linh) – Nguyễn Thái Vân trở về thăm lại Đà Lạt, nơi họ đã sống những năm tháng tuổi trẻ; Giáo sư Nguyễn Khắc Dương (em Giáo sư Nguyễn Khắc Viện). Tác giả cũng khám phá những trào lưu và hiện tượng đã góp phần hình thành tâm hồn người Đà Lạt, như dòng nhạc Pháp thập niên 1960-1970 và những nhạc sĩ Việt Nam Tây học đến với Đà Lạt. Văn hóa Pháp có ảnh hưởng sâu đậm đến Đà Lạt, đến nỗi các bộ phim Mỹ khi được trình chiếu đều được lồng tiếng Pháp và quảng cáo theo phong cách Pháp. Một mảng khác được Nguyễn Vĩnh Nguyên chú ý là các ngành thủ công, đặc biệt là nghề đan len phát triển mạnh mẽ nhờ khí hậu lạnh giá, đáp ứng nhu cầu của người dân và xu hướng thời trang thế giới. Áo dài đã trở thành biểu tượng của “mỹ học khói sương”, được phụ nữ Đà Lạt mặc thường xuyên, từ những người bán hàng ở chợ đến các nữ sinh. Áo dài khoác áo len trở thành phong cách ăn mặc đặc trưng của nữ sinh Đà Lạt. Những nhà may veston ở Đà Lạt mang đến sự lịch lãm cho đàn ông, đến nỗi một nữ danh ca đã nhận xét về gu ăn mặc của các chàng trai: “các chàng rất suit. Suit từ ăn vận đến phong thái!”. Tác giả cũng nghiên cứu về các tu viện Công giáo ở Đà Lạt, tiêu biểu là Học viện Dòng Chúa Cứu thế.
Cuốn sách khép lại với một phụ lục chứa 67 bức ảnh đẹp và hiếm về Đà Lạt, trích từ các album gia đình và kho ảnh của giới sưu tập, góp phần làm phong phú thêm hành trình khám phá Đà Lạt trong quá khứ.
