Bước Đường Cùng
Tác phẩm “Bước đường cùng” được đánh giá là đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của nhà văn Nguyễn Công Hoan, đồng thời là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của nền văn học hiện thực phê phán Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.
Khi sáng tác “Bước đường cùng”, nhà văn Nguyễn Công Hoan đã ý thức rõ về khả năng tác phẩm sẽ bị kiểm duyệt và thậm chí dẫn đến những hậu quả pháp lý cho bản thân. Ông từng chia sẻ, dù có thể phải đối mặt với án tù từ một đến năm năm, ông vẫn quyết tâm hoàn thành tác phẩm và tin rằng sau khi mãn hạn tù, ông sẽ tiếp tục cầm bút.
“Bước đường cùng” xoay quanh cuộc đời đầy bi kịch của anh Pha, một người nông dân nghèo khổ. Anh Pha trở thành nạn nhân của sự đố kỵ và hãm hại từ Trương Thi, một người hàng xóm xấu tính, khi bị vu oan là đã làm hỏng ruộng của Nghị Lại, một địa chủ giàu có và quyền lực trong vùng. Vụ việc này mở ra một chuỗi những bất công và khổ cực mà anh Pha và gia đình phải gánh chịu. Nghị Lại lợi dụng sự việc để trục lợi, xúi giục Trương Thi kiện anh Pha, rồi lại xúi anh Pha kiện Trương Thi, biến cả hai thành công cụ để phục vụ cho lợi ích cá nhân. Sau vụ thuế, nhiều gia đình nông dân rơi vào cảnh khánh kiệt, trong khi Nghị Lại và những kẻ có quyền lực kiếm được hàng trăm đồng. Vợ chồng anh Pha phải làm thuê cho Nghị Lại, cuộc sống vất vả, thiếu thốn, ngay cả những bữa cơm độn cà thiu cũng không đủ no. Chị Pha mắc bệnh nặng, nhưng không có tiền mua thuốc, chỉ đành dựa vào những loại lá cây và các biện pháp tâm linh. Anh Pha phải chịu đựng những đòn roi và sự đối xử bất công từ Nghị Lại. Nước sông dâng cao, anh Pha cùng hàng trăm nông dân phải tham gia hộ đê, trong khi vợ con anh phải đối mặt với cảnh đói khát. Cuối cùng, nạn dịch tả ập đến, cướp đi sinh mạng của chị Pha vì bà không được tiêm phòng. Thêm vào đó, anh Pha còn bị dân làng trách móc vì cho rằng anh đã “hỗn xược với thần” khiến làng bị dịch bệnh. Đứa con của anh cũng qua đời, để lại anh một mình, túng quẫn và tuyệt vọng…
Nhà văn Nguyễn Công Hoan đã sử dụng ngòi bút châm biếm, đả kích mạnh mẽ đối với những kẻ quan lại tham nhũng và bất công. Tuy nhiên, trong quá trình miêu tả cuộc sống của người nông dân, đôi khi ông cũng có những lời lẽ bỡn cợt, thậm chí có phần xúc phạm, như khi ông mô tả cảnh người nông dân hoảng sợ chạy trốn trước sự đe dọa của viên Tây đoan, hay khi ông bình luận về những giọt nước mắt đầy đau khổ của chị Pha là “một cách lố bịch”.
Bản thân Nguyễn Công Hoan từng nhận định rằng sở trường của ông là truyện ngắn chứ không phải tiểu thuyết. Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu và phê bình văn học vẫn đánh giá cao “Bước đường cùng” là một trong những tác phẩm quan trọng nhất trong sự nghiệp văn chương của ông. Tác phẩm này từng được đưa vào chương trình giảng dạy trong các trường học và được công nhận là một trong những tác phẩm tiêu biểu của dòng văn học hiện thực phê phán giai đoạn 1930-1945.
Ấn phẩm “Bước đường cùng” của Nguyễn Công Hoan do Trí Việt Books phát hành đã được chăm chút kỹ lưỡng về nội dung và hình thức, với hình ảnh bìa mới lạ, thể hiện rõ tinh thần của tác phẩm thông qua hình ảnh một người bị xiềng xích, tượng trưng cho sự áp bức và khổ cực của người nông dân.
