Boxset Bức Tranh Vũ Trụ (Bộ 5 Tập)
1. Bức Tranh Vũ Trụ: Lược Sử Thiên Văn Học
Trong vô vàn lĩnh vực nghiên cứu về thế giới tự nhiên, thiên văn học – ngành khoa học khám phá những vật thể ở khoảng cách vô cùng xa – lại có một lịch sử phát triển đáng ngạc nhiên. Có lẽ điều này không khó hiểu, bởi dù thuộc nền văn hóa nào, mọi người trên khắp thế giới đều có thể nhìn thấy bầu trời. Mặt Trời, Mặt Trăng và những ngôi sao là những yếu tố chung, thuộc về tất cả mọi người. Từ hàng triệu năm trước, bầu trời đã thu hút sự chú ý của tổ tiên chúng ta, trở thành đối tượng được chiêm ngưỡng và ghi chép lại qua hàng nghìn năm. Thiên văn học ra đời từ rất sớm, và cho đến ngày nay, khi con người đã vươn tới bầu trời, khám phá những vùng không gian xa xôi và cổ xưa nhất của vũ trụ, ngành khoa học này vẫn đóng vai trò then chốt trong sự tiến bộ của nền văn minh.
Không có bằng chứng xác thực nào cho biết thời điểm chính xác khi tổ tiên chúng ta bắt đầu theo dõi các quy luật của bầu trời và các thiên thể. Tuy nhiên, chắc chắn rằng sự thay đổi của chu kỳ ngày đêm và các đối tượng trên bầu trời đã thu hút sự chú ý của những người cổ đại, khi họ bắt đầu nhận thức về thế giới xung quanh và sử dụng những quan sát đó để sinh tồn. Mặt Trời mang đến sự ấm áp nhưng cũng có thể gây ra cái nóng khắc nghiệt. Mặt Trăng giúp nhìn rõ hơn vào ban đêm, nhưng cũng có thể gây khó khăn cho việc săn bắt. Việc ghi nhận những điều này để thích ứng và cải thiện cuộc sống từ hơn 3 triệu năm trước có thể được xem là những quan sát đầu tiên về bầu trời của nhân loại.
Chính sự tò mò về thế giới tự nhiên, niềm đam mê với vẻ đẹp và những bí ẩn sâu thẳm của bầu trời đã thúc đẩy sự phát triển không ngừng của thiên văn học. Nó chuyển từ một thú vui quan sát bầu trời đơn thuần với những ghi chép giản đơn trở thành một ngành khoa học mũi nhọn của nhân loại. Hơn nữa, những thách thức trong nghiên cứu vũ trụ, từ việc chế tạo kính thiên văn và cảm biến có độ nhạy cao đến việc tạo ra những con tàu đưa con người và thiết bị vào không gian an toàn, đã thúc đẩy sự phát triển của nhiều ngành công nghệ, từ đó cải thiện đáng kể cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Trong cuốn sách này, bạn sẽ có một hành trình xuyên thời gian để theo dõi lịch sử khám phá bầu trời của nhân loại.
2. Bức Tranh Vũ Trụ: Trái Đất Và Hệ Mặt Trời
Ngay từ những nền văn minh sơ khai, tổ tiên chúng ta đã hướng ánh nhìn lên bầu trời, quan sát quy luật chuyển động của Mặt Trời, Mặt Trăng và các ngôi sao – trong đó có những thiên thể di chuyển khác thường so với nền trời sao, ngày nay chúng ta gọi là các hành tinh. Khi những chiếc kính thiên văn đầu tiên ra đời, các nhà thiên văn học của thế kỷ 17 và 18 đã tập trung nghiên cứu những thiên thể này, mang đến cho chúng ta những hiểu biết tổng quan và quan trọng về hệ hành tinh nơi chúng ta sinh sống, cũng như những cái nhìn đầu tiên về vị trí của chúng ta trong vũ trụ.
Hơn 4 thế kỷ đã trôi qua kể từ khi Galileo Galilei lần đầu hướng ống kính lên bầu trời, các nhà thiên văn học hiện đại đã có thể nhìn sâu vào quá khứ của vũ trụ, quan sát những thiên hà cách chúng ta hàng tỷ năm ánh sáng, và thậm chí tiến gần đến điểm khởi đầu của thời gian, khi những ngôi sao và thiên hà đầu tiên bắt đầu hình thành. Những quan sát này cũng kể cho chúng ta những câu chuyện về các lỗ đen và những vụ nổ kỳ lạ, không thể xảy ra trong vùng vũ trụ lân cận. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là Hệ Mặt Trời không còn là đối tượng nghiên cứu quan trọng.
Vẫn còn rất nhiều bí ẩn trong Hệ Mặt Trời đang chờ được khám phá. Đồng thời, việc hiểu sâu sắc về những hiện tượng đơn giản nhất diễn ra trong Hệ Mặt Trời, về lịch sử và đặc điểm của hành tinh chúng ta, về cách nó cho phép sự sống và nền văn minh phát triển, là một bước quan trọng để mở rộng tầm nhìn ra vũ trụ, cũng như chuẩn bị tốt hơn cho cuộc sống mà chúng ta đang tận hưởng.
3. Bức Tranh Vũ Trụ: Xa Hơn Mây OORT - Tới Ranh Giới Của Không Gian Và Thời Gian
Chúng ta đang sống trên Trái Đất – hành tinh thứ ba của Hệ Mặt Trời. Trung tâm của hệ hành tinh này là Mặt Trời – ngôi sao duy nhất, chiếm hơn 99,8% tổng khối lượng của cả Hệ. Ngoài Trái Đất, Hệ Mặt Trời còn có ít nhất 7 hành tinh đã được xác định, cùng với các hành tinh lùn, nhiều vệ tinh, tiểu hành tinh, sao chổi, thiên thạch, khí và bụi.
Kể từ khi Galileo Galilei sử dụng kính thiên văn đầu tiên cách đây hơn 400 năm, và khi những con tàu đầu tiên đưa con người vào không gian hơn nửa thế kỷ trước, chúng ta đã tích lũy được rất nhiều kiến thức về hệ hành tinh của mình. Nhiều quan sát đã được thực hiện ở các bước sóng khác nhau, với sự hỗ trợ của kính thiên văn mặt đất và không gian, nhiều tàu không gian đã được gửi đến quỹ đạo của các hành tinh khác để ghi nhận và cung cấp thông tin chi tiết về các thiên thể và lịch sử của cả hệ hành tinh. Con người cũng đã vượt ra khỏi hành tinh của mình, tiến vào không gian liên hành tinh, đặt chân lên Mặt Trăng và đang hướng tới Sao Hỏa.
Tuy nhiên, những gì chúng ta biết về Hệ Mặt Trời vẫn còn rất hạn chế. Biên giới xa nhất của Hệ Mặt Trời được khoa học xác định là Mây Oort – một khu vực chứa nhiều vật thể băng giá, cách Mặt Trời từ 0,8 đến 3,2 năm ánh sáng. Trong khi đó, hiểu biết của chúng ta về các hành tinh gần Trái Đất nhất vẫn chưa hoàn chỉnh. Vẫn còn rất nhiều thông tin chưa được khám phá, đòi hỏi nhiều năm quan sát, phân tích và xây dựng mô hình của các nhà khoa học. Nhưng trong lúc chờ đợi, mỗi ngày, bằng chính đôi mắt mình, chúng ta vẫn có thể nhìn thấy những thứ ở xa hơn nhiều so với những thiên thể xa xôi nhất của Hệ Mặt Trời. Đó là những ngôi sao, những đốm sáng trên bầu trời đêm.
Trong cuốn sách này, chúng ta sẽ vượt ra ngoài Mây Oort để khám phá các sao, tinh vân, lỗ đen, thiên hà, cụm thiên hà, không gian và thời gian… cũng như quá khứ và tương lai của vũ trụ.
4. Bức Tranh Vũ Trụ: Các Chòm Sao - Toàn Cảnh Về Bầu Trời Đêm
Vào một đêm trời quang đãng, xa khỏi ô nhiễm ánh sáng và bụi, khi bạn nhìn lên bầu trời, bạn sẽ bị cuốn hút bởi vẻ đẹp và những bí ẩn của nó. Đó là những ngôi sao. Bầu trời càng trong, bạn càng thấy nhiều sao hơn. Các ngôi sao xuất hiện khắp mọi nơi, ở bất kỳ hướng nào bạn nhìn.
Tương tự như việc ngắm mây hoặc vết loang trên tường để hình dung ra hình ảnh con người hoặc động vật, bạn cũng có thể làm điều tương tự với các ngôi sao. Vì các sao không được sắp xếp một cách có trật tự, bạn có thể liên tưởng đến nhiều hình dạng khác nhau khi kết hợp chúng lại theo cách riêng của mình. Từ hàng nghìn năm trước, con người ở nhiều nền văn hóa đã vẽ ra các hình dạng từ những ngôi sao trên bầu trời, tạo ra những câu chuyện và truyền thuyết, và gọi chúng là các chòm sao. Việc ngắm nhìn bầu trời đêm, xác định các chòm sao và tìm hiểu những câu chuyện xung quanh chúng luôn là một trải nghiệm hấp dẫn đối với hầu hết mọi người, không chỉ những người yêu thích thiên văn học.
Trong cuốn sách này, chúng ta sẽ khám phá về các chòm sao trên bầu trời, từ lịch sử và truyền thuyết đến cách quan sát chúng ngày nay.
5. Bức Tranh Vũ Trụ: Từ Điển Thiên Văn Học Và Vật Lý Thiên Văn
Thiên văn học là một lĩnh vực nghiên cứu lâu đời trên thế giới. Qua nhiều thế kỷ, thiên văn học không chỉ đơn thuần là việc quan sát và nắm bắt quy luật chuyển động của bầu trời, hay đặt nền tảng cho các quy ước về phương hướng và thời gian.
Ngày nay, nó là một môn khoa học phức tạp, liên quan đến gần như tất cả các lĩnh vực khoa học khác. Môn khoa học này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về vũ trụ, về nguồn gốc và tương lai của chúng ta, cũng như những ứng dụng công nghệ quen thuộc trong cuộc sống: dự báo thời tiết, định vị, truyền hình và liên lạc vệ tinh… Khoa học hiện đại gọi bộ môn thiên văn học này một cách chính xác là Vật lý thiên văn.
Tại Việt Nam, mặc dù chưa được đầu tư nghiên cứu chuyên sâu, nhưng sự quan tâm của mọi người, đặc biệt là giới trẻ, đối với Vật lý thiên văn ngày càng tăng lên, đặc biệt trong thập kỷ vừa qua.
Cuốn từ điển này được thực hiện với hai mục đích: cung cấp kiến thức chính xác, đầy đủ và dễ hiểu về các đối tượng chính của thiên văn học và vật lý thiên văn, đồng thời đảm bảo sự chuẩn xác và thống nhất trong việc sử dụng các thuật ngữ, cả bằng tiếng Việt và dạng nguyên thể được quốc tế công nhận.
```
