Bộ Sách Tứ Thư - Đại Học + Trung Dung + Luận Ngữ + Mạnh Tử (Bộ 4 Cuốn)
Tứ Thưlà bộ bốn tác phẩm kinh điển của Nho giáo Trung Hoa, được Chu Hy thời nhà Tống tuyển chọn và tổng hợp những học thuyết quan trọng của các bậc trí giả. Bộ sách bao gồm bốn tác phẩm:
1. Đại Học
Đại họclà thiên thứ bốn mươi hai trong bộ sáchLễ ký, tương truyền do Tăng Tử biên soạn.
Khổng Dĩnh Đạt thời Đường nhận định: “Thiên Đại học này luận việc học thành, có thể trị nước, làm sáng tỏ đức với thiên hạ.”
Về nội dung,Đại họcbao hàm cả luân lý, triết học và chính trị, hòa quyện thành một thể thống nhất. Sách trình bày ba cương lĩnh lớn là “minh minh đức”, “thân dân” và “chỉ ư chí thiện”, cùng với tám điều mục là “cách vật”, “trí tri”, “thành ý”, “chính tâm”, “tu thân”, “tề gia”, “trị quốc” và “bình thiên hạ”. Đây là những nguyên tắc cơ bản và chủ yếu của cái học “nội thánh ngoại vương” trong Nho gia.
2. Trung Dung
Tương tự nhưĐại học,Trung dungcũng là một thiên trong bộ sáchLễ ký, được cho là do Tử Tư, cháu đích tôn của Khổng Tử, viết.
Vậy,trung dungthực chất là gì?
Trình Tử giải thích: “Không thiên lệch gọi là trung, không dời đổi gọi là dung. Trung là con đường chính đáng của thiên hạ, dung là cái lẽ cố định của thiên hạ.” Chu Hy bổ sung: “Trung là không nghiêng không dựa, không thái quá mà cũng chẳng nửa vời; dung nghĩa là bình thường vậy.”
Phan Khoang đánh giá cao giá trị củaTrung dung, cho rằng sách này “gồm hết cái uyên áo của triết lý Khổng giáo, là sách tả người quân tử tường tận hơn cả, mà giáo lý cốt yếu của đạo Khổng là cái quan niệm về người quân tử”. Tuy nhiên, do ý tứ sâu sắc và nghĩa lý ẩn chứa, các chương cú có thể gây khó hiểu cho người mới bắt đầu. Do đó,Trung dungthường được xếp cuối cùng trong trình tự đọc Tứ thư, khuyến khích người học đọcĐại học, Luận ngữ, Mạnh Tửtrước để có thể lĩnh hội trọn vẹn ý nghĩa của đạo trung dung và áp dụng nó một cách phù hợp trong cuộc sống.
3. Luận Ngữ
Sử gia Tư Mã Thiên đã có những đánh giá sâu sắc:
Tôi đọc sách của Khổng Tử, cảm thấy như được gặp gỡ con người thật của ông. Khi đến nước Lỗ, tôi xem miếu đường, xa phục và lễ khí của Trọng Ni, các học trò thực hành lễ nghi theo đúng mùa ngay tại nhà, tôi cứ nán lại không muốn rời đi. Quân vương và những người hiền tài trong thiên hạ có rất nhiều, nhưng khi qua đời thì mọi thứ cũng kết thúc. Khổng Tử xuất thân từ một gia đình bình thường, nhưng tư tưởng của ông được truyền bá hơn mười đời, được các học giả tôn làm thầy. Từ thiên tử đến chư hầu Trung Quốc, khi nói đến lục nghệ đều lấy Khổng Tử làm chuẩn mực, có thể nói ông là bậc chí thánh.
Luận ngữlà tác phẩm tái hiện chân thực nhất cuộc đời và tư tưởng của Khổng Tử. TrongLuận ngữ tập chú, Chu Hy nhận xét rằng “Khổng Tử biên soạn Thi Kinh, định Lễ Nhạc, giải thích Chu Dịch, biên soạn Xuân Thu”. Tầm ảnh hưởng của Chu Hy đã khiến nhận định này trở thành chính thống, và lục kinh Thi, Thư, Lễ, Nhạc, Dịch, Xuân Thu gắn liền với tên tuổi Khổng Tử, trở thành những tác phẩm tiêu biểu khi nhắc đến ông.
Luận ngữra đời vào khoảng thời Chiến Quốc (475-221 trước Công nguyên). Về tựa sách,Thích danhcủa Lưu Hy thời Đông Hán giải thích: “Luận là luân, có nghĩa là luân lý. Ngữ là tường thuật, tường thuật những điều bản thân muốn nói ra.” Phó Huyền thời Tây Tấn giải thích đơn giản hơn: “Khi xưa Khổng Tử qua đời, các học trò như Trọng Cung truy luận lời phu tử, gọi làLuận ngữ.”
Trình Di đời Tống chia sẻ: “Tôi đọcLuận ngữtừ năm mười bảy, mười tám tuổi, bấy giờ đã hiểu được nghĩa câu chữ. Nhưng càng đọc lâu, càng nhận thấy ý nghĩa thật sâu xa.” Do đó, việc đọcLuận ngữđòi hỏi sự nghiền ngẫm lâu dài!
4. Mạnh Tử
Mạnh Tử mong muốn kế thừa tư tưởng của Khổng Tử, do đó, thái độ của ông đối với chế độ thống trị đương thời cơ bản là ủng hộ. Tuy nhiên, quan điểm về chính trị và kinh tế của Mạnh Tử lại khác biệt so với quan điểm truyền thống. Theo quan điểm truyền thống, tất cả các chế độ chính trị và kinh tế được thiết lập vì lợi ích của giới quý tộc. Trong khi đó, Mạnh Tử cho rằng tất cả đều được đặt ra vì nhân dân.
Mạnh Tử khẳng định rằng tất cả các chế độ chính trị và kinh tế đều phải phục vụ lợi ích của nhân dân. Trong thiên Tận tâm – hạ, ông viết: “Dân là quý nhất, thứ nữa là xã tắc, cuối cùng mới đến vua.” Do đó: “Được lòng dân thì làm thiên tử, được lòng thiên tử thì làm chư hầu, được lòng chư hầu thì làm đại phu.”
Mạnh Tử vẫn duy trì hệ thống thiên tử, chư hầu, đại phu, nhưng lý do để những người trị dân tồn tại là bởi “được lòng dân”. Nếu người được gọi là vua không được lòng dân, họ sẽ mất đi lý do để cai trị. Mặc dù Mạnh Tử vẫn cho rằng xã hội nên có sự phân biệt giữa quân tử và bình dân, sự phân biệt này hoàn toàn nhằm mục đích phân công để hỗ trợ lẫn nhau.
```
