Amazon: Hành Trình Biến Đổi Cuộc Sống và Vươn Tầm Thế Giới
Amazon đã thay đổi cuộc sống loài người và trở thành công ty lớn nhất thế giới như thế nào?
Trong mọi thời đại, luôn có vô số công ty triển khai những ý tưởng sáng tạo, nhưng Jeff Bezos đã xây dựng một tổ chức hoạt động chủ yếu dựa trên dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo (AI). Mặc dù có nhiều quan điểm phóng đại về AI, về cơ bản, Bezos đã tạo ra mô hình kinh doanh do AI thúc đẩy đầu tiên và tinh vi nhất trong lịch sử, một mô hình ngày càng trở nên thông minh và phát triển hơn. Các thuật toán ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc điều hành công ty, thậm chí đang trở thành chính bản thân công ty.
Bên cạnh đó, dù có phần thiếu sự đồng cảm trong mắt công chúng, Bezos lại sở hữu những phẩm chất vượt trội:tài tháo vát phi thườngvàkhả năng đối diện với thực tế một cách kiên địnhđã giúp ông xây dựng nên đế chế của mình. Một yếu tố then chốt khác trong thành công của Bezos làtư duy dài hạn. Trong khi hầu hết các nhà lãnh đạo doanh nghiệp chỉ tập trung vào quý tiếp theo hoặc cùng lắm là 2-3 năm tới, Bezos lại suy nghĩ xa tới hàng thế kỷ.
Những Đoạn Văn Ấn Tượng Trong Cuốn Sách
Các giám đốc Amazon tham gia phỏng vấn cho cuốn sách này đều nhận định rằng, cốt lõi của sự thay đổi trong thói quen mua sắm của người tiêu dùng nằm ở Prime – biến một người mua hàng trực tuyến thông thường thành một khách hàng trung thành, gắn bó lâu dài với hệ sinh thái Amazon. Mục tiêu là làm cho Prime trở nên hấp dẫn và dễ sử dụng đến mức khách hàng không thể hình dung cuộc sống của họ sẽ ra sao nếu thiếu nó. Đây là một thứ trên mạng, nhưng có tác động tương tự như nicotine – một phép ẩn dụ mà Amazon sẽ không bao giờ sử dụng, bởi nó gây nghiện.
"Dân Amazon" được định hướng để luôn suy nghĩ về "Ngày thứ Nhất" ngay từ khi bắt đầu làm việc tại công ty. Theo quan điểm của Bezos, "Ngày thứ Nhất" có nghĩa là Amazon sẽ luôn hành động như một startup, duy trì sự năng động và nhiệt huyết như ngày đầu thành lập. Thậm chí, tòa nhà trụ sở chính của Amazon tại Seattle cũng được đặt tên là Ngày thứ Nhất (Day 1).
Trong bối cảnh mọi người đang mất niềm tin vào các tổ chức lớn, Amazon lại được đánh giá cao. Năm 2018, Trung tâm Baker tại Đại học Georgetown đã khảo sát người Mỹ về mức độ tin tưởng vào các tổ chức khác nhau. Các cử tri Dân chủ đã chọn Amazon ở vị trí số một, một kết quả đáng ngạc nhiên trong bối cảnh những chỉ trích về điều kiện làm việc trong các kho hàng của Amazon và việc công ty được hưởng các ưu đãi thuế lớn. Các cử tri Cộng hòa xếp Amazon ở vị trí thứ ba, sau quân đội và cảnh sát địa phương. Dù là cử tri Dân chủ hay Cộng hòa, những người được khảo sát đều đánh giá Amazon cao hơn so với Cục Điều tra Liên bang (FBI), các trường đại học, quốc hội, báo chí và tôn giáo. Điều này có thể giải thích tại sao 51% hộ gia đình Mỹ đi nhà thờ, trong khi 52% đăng ký hội viên Amazon Prime.
Bezos thể hiện ba đặc điểm khác biệt so với các doanh nhân thông thường: niềm tin vào sự tháo vát, khả năng đối diện với sự thật và tầm nhìn xa. Những phẩm chất này giúp lý giải những mâu thuẫn trong cuộc sống của ông, và chính chúng đã tạo nên con người Bezos.
Tuyển dụng những nhân tài xuất sắc và tháo vát vẫn chưa đủ để giải thích thành công vượt trội của Bezos. Một trong những đặc điểm nổi bật của ông là khả năng đối diện với sự thật phũ phàng, dù khó khăn đến đâu, để đưa ra những quyết định dựa trên thông tin khách quan và rõ ràng. Tại Amazon, một số quản lý còn treo bảng hiệu bên ngoài văn phòng với dòng chữ "Chúng ta chỉ tin vào Chúa. Còn lại, cần dữ liệu" – một triết lý mà Bezos tôn trọng và tuân thủ nghiêm ngặt. Khác với nhiều CEO, Bezos không tìm kiếm những người xu nịnh mà tìm kiếm những người dám đối diện với ông bằng sự thật.
Dù có phần thiếu sự đồng cảm trong mắt công chúng, Bezos lại sở hữu những phẩm chất tích cực: tài tháo vát phi thường và khả năng đối diện với thực tế không thể lay chuyển đã giúp ông xây dựng nên đế chế của mình. Một yếu tố then chốt khác trong thành công của Bezos là tư duy dài hạn. Trong khi hầu hết các nhà lãnh đạo doanh nghiệp chỉ tập trung vào quý sau hoặc cùng lắm là 2-3 năm tới, Bezos lại suy nghĩ xa tới hàng thế kỷ.
Bánh Đà Tăng Trưởng của Amazon
Cùng thời điểm đó, cuốn sách về quản lýGood to Great(Từ tốt đến vĩ đại) của Jim Collins đã được xuất bản. Đây là một tác phẩm quan trọng về tinh thần lãnh đạo, khám phá lý do tại sao một số công ty trường tồn và thịnh vượng, trong khi những công ty khác lại thất bại.Good to Greatđã tiêu thụ được 5 triệu bản trên toàn thế giới. Amazon đã mời Collins đến Seattle để chia sẻ với nhóm điều hành và gặp gỡ Bezos. Tại đây, Collins đã thảo luận về nhu cầu xây dựng một cỗ máy tăng trưởng mới, mà ông gọi là "bánh đà". Collins nhớ lại: "Tôi đã nói với họ rằng: các anh muốn ứng phó với những thời điểm như thế này không phải theo kiểu 'nước đến chân mới nhảy', mà phải bằng cách tạo ra một cái bánh đà."
Tại cuộc họp với ban giám đốc, Collins nhận xét rằng Bezos "thực sự sắc sảo và là một người biết lắng nghe". Ông tin rằng Bezos tự bản năng đã là một "nhà tư tưởng ở cấp độ bánh đà", chỉ là chưa có ngôn ngữ để diễn đạt. Khi Collins phác thảo khái niệm này, Bezos đã nhận ra đó chính là phương hướng và nguyên tắc mà ông đã theo đuổi kể từ khi thành lập công ty. Collins nói: "Jeff giống như một học trò xuất sắc, một người thu nhận mọi thứ rồi nâng lên một cấp độ cao hơn hẳn những gì chúng ta từng hình dung."
Collins giải thích rằng thành công của mọi tổ chức không phụ thuộc vào một sự kiện hoặc ý tưởng đơn lẻ. Sự vĩ đại không nằm ở việc ai đến đích đầu tiên hay một thương vụ mua lại quy mô lớn. Thay vào đó, thành công xuất phát từ việc thúc đẩy một bánh đà khổng lồ. Collins nói: "Lúc vừa đẩy, phải mất rất nhiều công sức để bánh đà quay vòng đầu tiên. Nhưng anh không dừng lại, anh cứ đẩy, đẩy nữa để có được vòng quay thứ hai, anh bắt đầu tạo được đà, và rồi cái đà ấy sẽ tự lo liệu." Ông khẳng định rằng với một công ty vĩ đại, bánh đà không chỉ là một mảng kinh doanh, mà là một cấu trúc nội tại có thể làm mới và mở rộng sang nhiều lĩnh vực khác. Công nghệ mới có thể trở thành những bộ gia tốc bánh đà, tăng tốc độ quay.
Collins chỉ ra rằng bánh đà không chỉ là một danh sách các ưu tiên. Đó là một cách tư duy. Muốn bánh đà quay, không thể chỉ thúc mạnh một lần duy nhất. Tương tự như việc hỏi thương vụ đầu tư nào đã khiến Warren Buffett trở nên vĩ đại, không có một hành động hay quyết định đơn lẻ nào, mà là một loạt các quyết định sáng suốt dựa trên một quan điểm nhất quán (trong trường hợp của Amazon là "chân thành đặt khách hàng ở vị trí trung tâm") tích lũy dần theo thời gian.
Bezos đã nắm bắt ý tưởng này. Ông và đội ngũ của mình đã phác thảo bánh đà của Amazon. Amazon tập trung vào việc giảm giá và cải thiện dịch vụ cho khách hàng. Do đó, điểm đầu tiên trên bản phác thảo là "giảm giá cho khách hàng". Nhờ giảm chi phí, Amazon thu hút thêm khách hàng, thu hút các nhà bán lẻ bên thứ ba, tăng doanh thu và tạo ra lợi thế kinh tế nhờ quy mô, giúp giảm giá cho khách hàng. Vòng tròn đã hoàn thiện. Bezos nhận ra rằng nếu nhân viên tập trung vào bất kỳ thành tố nào – lưu lượng, người bán, lựa chọn sản phẩm hoặc trải nghiệm khách hàng – sẽ có thêm năng lượng để thúc đẩy toàn bộ hệ thống.
Các giám đốc Amazon tham gia phỏng vấn cho cuốn sách này đều nói rằng: về cốt lõi, Prime chính là cách thức thay đổi các hình mẫu mua hàng của người tiêu dùng, nhằm biến một người mua hàng trực tuyến kiểu thảng hoặc trở thành một người bị khóa chặt vào hệ sinh thái Amazon, tương tác thường xuyên với công ty. Ý tưởng ở đây là làm cho Prime trở nên cực hấp dẫn, cực dễ dùng, đến nỗi khách hàng không thể tưởng tượng nổi cuộc đời sẽ thế nào nếu vắng Prime. Đó là một thứ ở trên mạng, nhưng tương đương với nicotine, đây là kiểu ẩn dụ mà Amazon sẽ không bao giờ sử dụng. Nó gây nghiện.
Sự Cô Lập Trong Thời Đại Số
Với nhiều người, cảm giác cô lập xã hội ngày càng tăng. Cuộc sống hiện đại đầy những yếu tố số hóa gây xao nhãng, ngăn cản chúng ta khám phá thế giới. Cần gì phải đến rạp chiếu phim khi có thể xem phim độ nét cao trên màn hình lớn tại nhà? Cần gì phải đến thư viện khi có thể tải sách về Kindle hoặc mua sách in từ Amazon? Hầu hết việc mua sắm thực phẩm vẫn diễn ra ở chợ hoặc siêu thị, nhưng với dịch vụ giao hàng nhanh chóng của Amazon và Walmart, liệu chúng ta còn đến chợ và siêu thị để gặp gỡ hàng xóm nữa không? Nước Mỹ đang trở thành một quốc gia của những người sợ khoảng trống, và cái giá phải trả là sự suy giảm của cộng đồng. Chúng ta sẽ nhớ những cuộc gặp gỡ bạn bè ở quán cà phê, những niềm vui khi khám phá những món hàng độc đáo ở chợ nông dân. Phương thuốc duy nhất là từ chối sự tiện lợi của thế giới trực tuyến, dù điều đó rất khó khăn.
Về Tác Giả
Brian Dumaine là người sáng lập kiêm tổng biên tập của công ty truyền thông High Water Press ở New York, từng cộng tác với tạp chí Fortune trong suốt ba thập kỷ với nhiều vai trò khác nhau. Ông là một nhà báo từng đoạt nhiều giải thưởng, sản xuất các tác phẩm điều tra và các cuốn sách về lãnh đạo, đầu tư, công nghệ và môi trường, trong đó có thể kể đến Bezonomics, Mưu đồ cứu lấy hành tinh…
```
