Bác Hana
“Giá mà bọn chúng đưa tôi sang phía bên trái, tôi đã chỉ chết có một lần, chứ không phải chết từng phút, từng giờ, từng ngày. Và không người nào khác phải chết thay tôi.”
Năm 1954, tại thị trấn nhỏ Meziříčí ở Cộng hòa Séc, cô bé Mira, mới chín tuổi, luôn cảm nhận được một mối nguy hiểm tiềm tàng ẩn sâu bên dưới thành phố. Khi một đợt dịch thương hàn bùng phát, khiến cả thị trấn bị cô lập, nhiều sinh mạng đã bị cướp đi, bao gồm cả cha mẹ và hai em của Mira. Cô bé trở thành trẻ mồ côi và buộc phải sống với người thân duy nhất còn lại: bác Hana, một người phụ nữ lập dị và bí ẩn. Tuy nhiên, mối hiểm họa mà Mira cảm nhận được còn sâu sắc hơn thế nhiều. Một giai đoạn đen tối trong lịch sử châu Âu – sự thống trị tàn bạo của Hitler và Đức Quốc xã, Luật Nuremberg và thảm họa Holocaust – đã thấm vào máu của người dân Meziříčí, gieo rắc những định kiến và nỗi sợ hãi về người Do Thái vào thị trấn.
Câu chuyện được kể qua ba phần, đan xen giữa hai dòng thời gian khác nhau, đưa người đọc khám phá thị trấn Meziříčí, nhà giam Terezín và trại tập trung Auschwitz-Birkenau trong suốt những năm từ 1940 đến 1950. Khi Mira dần khám phá ra sự thật về lịch sử gia đình mình, lý do đằng sau những hành động kỳ lạ của bác Hana, sự gầy yếu mong manh của bác, cũng như ý nghĩa của hình xăm trên cổ tay bác, cũng dần được hé lộ.
Chín chương đầu tiên tập trung vào Mira, một cô bé luôn tò mò về quá khứ của gia đình. Cô bé không hề hay biết rằng, đối với những người thân còn sống, quá khứ thường quá đau đớn để nhắc đến. Phần thứ hai của cuốn tiểu thuyết đưa độc giả quay trở lại những ngày châu Âu bị chiếm đóng, khi những chính sách phân biệt đối xử tàn bạo của Đức Quốc xã bắt đầu có hiệu lực. Đến những chương cuối, người đọc sẽ được chứng kiến những khó khăn mà những người Do Thái sống sót sau thảm họa phải đối mặt, những tổn thương tâm lý kinh hoàng mà họ phải gánh chịu, và cuộc đấu tranh để hòa nhập trở lại xã hội sau chiến tranh. Điểm chung trong những số phận ấy là một cảm giác tội lỗi dai dẳng. Họ cảm thấy có lỗi vì đã sống sót, trở về một thế giới không muốn chấp nhận họ, một thế giới không thể hiểu được nỗi đau của họ.
Đối với nhiều người, sự tàn khốc của Holocaust đã trở thành một ký ức xa vời, cách xa hai hoặc ba thế hệ. Và việc truyền tải một cách chính xác và đầy đủ nỗi kinh hoàng của trải nghiệm sống trong giai đoạn lịch sử đó thông qua một tác phẩm nghệ thuật là một thách thức lớn. Tư liệu lịch sử cung cấp cho chúng ta những thông tin về những gì đã xảy ra trong quá khứ, nhưng văn chương lại giúp chúng ta đồng cảm với các nhân vật, cảm nhận nỗi đau khổ của họ và chứng kiến câu chuyện của họ một cách trực tiếp. Tiểu thuyếtBác Hanacủa nhà văn Alena Mornštajnová là một minh chứng sâu sắc cho những vết thương lòng và nỗi đau dai dẳng được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
