bộ tư trị thông giám - tập 7

Tư trị thông giámlà một tác phẩm sử học có tầm ảnh hưởng lớn nhất của Trung Quốc, được biên soạn theo thể biên niên. Bộ sử đồ sộ này bao quát một giai đoạn lịch sử kéo dài từ thời Chu Uy Liệt vương (403 trước Công nguyên) đến thời Chu Hiển Đức nhà Hậu Chu (959 sau Công nguyên), trải qua tổng cộng 1.362 năm và 16 triều đại chính thống theo cách phân loại của tác giả.

Mục Đích Viết Sử Và Quan Điểm Chính Trị

Xuất phát từ mong muốn viết sử để củng cố quyền lực của triều đại đương thời,Tư trị thông giámthể hiện rõ nét màu sắc chính trị trong cả nội dung lẫn hình thức. Đây là yếu tố then chốt định hình quan điểm chính trị của toàn bộ tác phẩm. Bộ sử này không chỉ đơn thuần ghi chép các sự kiện lịch sử, mà còn phân tích sâu sắc nguyên nhân của sự thịnh suy, hưng vong, thiện ác, và các chính sách khác nhau. Từ đó, tác giả rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu, coi đó là tấm gương để các bậc đế vương tham khảo trong việc trị quốc. Chính điều này đã làm nên ý nghĩa sâu sắc của tên gọiTư trị thông giám.

Kết Cấu Chặt Chẽ Và Phạm Vi Rộng Lớn

Kết cấu củaTư trị thông giámđược đánh giá là tương đối chặt chẽ. Các sự kiện được ghi chép theo trình tự thời gian rõ ràng, với lời văn mạch lạc, dễ hiểu. Bộ sử này bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau như quân sự, kinh tế, văn hóa, tư tưởng, với phạm vi cực kỳ rộng lớn. Như lời nhận xét của vua Tống Thần tông: “Toàn bộ ghi chép về mười sáu triều, biên soạn thành 294 quyển, có thể tóm lược toàn bộ lịch sử cổ kim trong một gian hàng. Nội dung rộng mà cốt yếu được làm nổi bật, ghi chép tinh giản mà thuật rõ các sự kiện, đây là một bộ thư tịch sâu rộng và đầy đủ.”

Điểm Nhấn Từ Những Câu Bình Luận Sâu Sắc

Một đặc điểm nổi bật củaTư trị thông giámlà những câu bình luận đa dạng và phong phú. Tác giả đã đưa ra những đánh giá về lịch sử, sự kiện, con người, chính sách, kế mưu, phương lược… Đồng thời, tác giả còn tuyển chọn những bình luận của các học giả đời trước, đảm bảo phù hợp với quan điểm cá nhân.

Giá Trị Lịch Sử Và Ý Nghĩa Bảo Tồn

Tư trị thông giámlà bộ sử biên niên vô cùng quan trọng của Trung Quốc. Nhờ có tác phẩm này, giới học thuật đã khôi phục được nhiều tài liệu lịch sử đã thất lạc, đồng thời bảo tồn được những tri thức quý báu của người xưa.

Tư Trị Thông Giám Tập 3: Những Biến Cố Lịch Sử Đáng Chiêm Nghiệm

Tiếp nối thành công củaTư trị thông giámtập 1 và tập 2, Nhà xuất bản Văn học và Nhà sách Tri thức trẻ tiếp tục giới thiệu đến độc giảTư trị thông giámtập 3.

Tư trị thông giámtập 3 gồm mười bảy quyển, ghi lại một giai đoạn lịch sử không kém phần thú vị so với các giai đoạn trước, chứa đựng những biến cố lớn lao đáng để chúng ta suy ngẫm.

Tập sách mở đầu với thời kỳ cai trị của Hán Ai đế. Thời gian trị vì của Hán Ai đế không có nhiều khác biệt so với Nguyên đế và Thành đế. Đặc biệt,Tư trị thông giámghi chép hai sự kiện làm gia tăng mâu thuẫn giữa Ai đế và giới sĩ đại phu.

Liên tiếp nhiều đời vua không phải dòng dõi đích thực, lại còn chà đạp lên danh giáo và quyền lợi của sĩ đại phu, khiến uy vọng của nhà Lưu suy giảm nghiêm trọng. Vương Mãng, một đại thần dòng dõi ngoại thích thời Hán Nguyên đế, đã lợi dụng tình hình để nắm quyền lực, loại bỏ các phe phái đối lập, đầu độc Hán Bình đế, tôn Nhụ Tử Anh mới hai tuổi lên làm Hoàng đế, và từng bước lật đổ nhà Hán, lập nên nhà Tân.

Thông qua những ghi chép tỉ mỉ củaTư trị thông giám, chúng ta thấy rằng ngoài thời thế và cơ mưu, cơ chế "Thiện nhượng" - nhường ngôi cho người hiền đức, cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình thành lập nhà Tân. Và còn rất nhiều sự kiện, những biến cố lịch sử khác được tái hiện sinh động trongTư trị thông giámtập 3.

Về Tác Giả: Tư Mã Quang

Tư Mã Quang (1019 - 1086), tự Quân Thực, hiệu Vu Phu, sau khi lớn tuổi xưng là Vu Tẩu, được người đời gọi là Tốc Thủy tiên sinh.

Tư Mã Quang truyệntrongTống sửkể lại rằng: “Khi Tư Mã Quang lên bảy tuổi, nghe người khác giảng sáchTả thi Xuân Thu, ông say sưa lắng nghe và khi quay về, ông có thể giảng giải lại cho người nhà, truyền đạt đầy đủ những ý cốt yếu. Từ đó trở đi, ông không rời sách, đến mức quên cả đói khát, nóng lạnh.”

Năm Bảo Nguyên nguyên niên đời Tống Nhân Tông (1038), Tư Mã Quang đỗ tiến sĩ hạng Giáp khoa (hạng nhất) khi mới 20 tuổi, và được bổ nhiệm làm Phụng lễ lang, bắt đầu tham gia chính sự. Trong quá trình tham gia chính sự, Tư Mã Quang thường xuyên đưa ra những luận bàn về chính sách quốc gia, dần trở thành một nhân vật quan trọng trên chính trường. Ông từng dâng sớ bàn về ba điều trọng yếu của việc tu thân là: Nhân, Minh, Vũ; và ba điều trọng yếu trong việc trị quốc là: Quan Nhân, Tín thực, Tất phạt. Những luận bàn này được đánh giá là rất thấu đáo. Tư Mã Quang là một đại diện tiêu biểu của tư tưởng Khổng - Mạnh, và là thủ lĩnh của nhóm bảo thủ.

Tư Mã Quang là một tấm gương sáng về lối sống, được dân chúng đương thời kính ngưỡng. Khi Tư Mã Quang qua đời, Tống Triết tông ra lệnh cho thần dân dừng mọi công việc, để tang ba ngày. Tương truyền, khi người dân kinh sư nghe tin Tư Mã Quang qua đời, họ thương khóc thống thiết như khóc người thân, và đám tang của ông có hơn vạn người đến dự.

Về Nhóm Dịch Giả: Cổ Thư Lâu

Nhóm Cổ Thư Lâu bao gồm các thành viên: Bùi Thông, Phạm Thành Long, Nguyễn Đức Vịnh, Võ Hoàng Giang, Lê Hải An, Cao Thế Khải, Nguyễn Đỗ Thuyên, Trần Minh Tiến.

Vào mùa hè năm 2016, bộ sửTam Quốc Chí(Trần Thọ) lần đầu tiên được giới thiệu đầy đủ và hệ thống tại Việt Nam. Điều đáng ngạc nhiên là bộ sách đồ sộ này ra đời từ những người bạn quen nhau qua mạng, gắn kết bởi tình yêu chung đối với cổ sử và quyết tâm thực hiện bộ sách vì tình yêu với lịch sử.

Cuối tháng 11 năm 2017, nhóm dịch tiếp tục mang đến một bất ngờ mới: họ chuyển ngữ và cho ra mắt tập một bộTư trị thông giám(Tư Mã Quang chủ biên). Đây là một bộ sử đồ sộ, với 294 quyển và ba triệu chữ Hán cổ.

Dịch giả Bùi Thông – thành viên trụ cột của nhóm chia sẻ về lý do thực hiện bộ sách: “…Như một guồng máy đang chạy, chững lại một thời gian bỗng thấy hụt hẫng. Lại cũng vì ham thích nghiên cứu cổ sử, nhóm muốn dịch một bộ sách nữa, liên quan ít nhiều với sử Việt, để gọi là có ích với cộng đồng.”

Tư trị thông giámđược chọn sau một thời gian thảo luận và cân nhắc kỹ lưỡng. Đây là bộ sử bao hàm những giá trị rộng lớn, giúp chúng ta hiểu sâu hơn về tư duy và phương cách trị quốc truyền thống của giới lãnh đạo Trung Quốc, rất đáng để người Việt xem, ngẫm và ghi nhớ. Tuy nhiên, đây cũng là một thử thách không nhỏ, bởi đây là một bộ sử đồ sộ bậc nhất của Trung Quốc. Nhưng chúng tôi vẫn luôn tâm niệm rằng, dù núi cao đến đâu, bước đi kiên trì vẫn có thể lên tới đỉnh.”

Về cách thức phân chia công việc, dịch giả Bùi Thông cũng chia sẻ: “Vì bộ sách quá dài, nhóm đã phân chia công việc, mỗi người dịch một số kỷ nhất định. Một số người khác phụ trách sưu tầm sử liệu, nguồn dịch, và các tài liệu đối chứng rải rác trong “Nhị thập tứ sử” để so sánh với tư liệu gốc, tránh sai sót.”

Sau khi dịch xong một vài quyển nhỏ, sẽ chuyển sang cho một người khác để hiệu đính, loại bỏ những câu tối nghĩa hoặc dịch chưa tròn ý, và bổ sung chú thích cần thiết. Sau đó, một số người khác sẽ rà soát từng câu, đảm bảo ngữ nghĩa thông suốt, thoát ý, câu văn không bị vấp váp, và sửa lỗi chính tả. Cứ thế, từng bước hoàn thành từng tập.

Ông Phạm Thành Long, một thành viên khác trong nhóm chia sẻ thêm: “Có thể nói, sự xuất hiện củaTam Quốc chíđã giúp nhóm dịch, ban đầu chỉ có ba người, kết nối được với nhiều bạn bè mới và cũ cùng sở thích để hình thành nhóm Cổ Thư Lâu. Mỗi người phụ trách một công đoạn khác nhau.”

Nhóm Cổ Thư Lâu từng chia sẻ: “Bắt tay vào việc chuyển ngữ pho sử đồ sộ này, có thể nói là một thú vui, hoặc một việc làm ‘không tự lượng sức’ đối với nhóm dịch và biên soạn, thế nào cũng đúng.”