I – li – át là bản anh hùng ca của nhà thơ cổ đại Hy Lạp Homère kể về cuộc chiến đấu ở thành Tơ – roa, phản ánh cụ thể, trung thành và sinh động đời sống xã hội Hy Lạp cổ đại, trong đó có quá trình diễn biến từ chế độ thị tộc đến sự hình thành thành bang của chế độ nô lệ, đồng thời ca ngợi các nhân vật anh hùng kiệt xuất như Achille, Héc –to.
I – li – át (I- li –áte) là bản anh hùng ca chiến trận, nhưng không kể lại trọn vẹn từ nguyên nhân cho đến diễn biến, kết thúc của cuộc chiến tranh Tơ – roa, mà chỉ kể 50 ngày trong năm thứ mười của cuộc chiến tranh với câu chuyện về mối bất hòa giữa Achille, một vị tướng kiệt xuất của quân Hy Lạp với chủ tướng Agamemmon.
Trong một trận chiến đấu thắng lợi, quân Hy Lạp chia chiến lợi phẩm cho mọi người. Chủ tướng Agamemnon được người nữ tỳ Chryséis, Achille được nữ tỳ Bryséis. Ông già Chysès xin Agamemnon cho chuộc lại con nhưng không được. Căm tức vì ông già Chryséis xin Agamemnon cho chuộc lại con nhưng không được. Căm tức vì bị xúc phạm, ông nhờ thần Apollon trừng phạt quân Hy Lạp bằng cách gây ra bệnh dịch. Biết nguyên nhân của tai họa, quân Hy Lạp buộc Agamemnon trả lại Chryséis cho ông già, song Agamemnon tức vì bị thiệt, cậy quyền chủ tướng, cướp đoạt người nữ tỳ Bryséis của Achille. Achille bất bình ra lệnh cho bộ lạc Miecmidon của mình, đình chỉ cuộc chiến đấu cùng với liên minh các bộ lạc Hy Lạp. Chàng còn nhờ mẹ là nữ thần Thétis lên thiên đình kêu cầu thần Zeus giúp cho quân Tơ – roa thắng trận để trừng phạt quân Hy Lạp vì tội đã xúc phạm đến chàng. Cuộc chiến đấu giữa quân Tơ – roa và quân Hy Lạp lại tiếp diễn. Các vị nữ thần Hera và Atena, vì căm tức quân Tơ – roa, đã phá hoại mọi ý định của hai bên. Thần Zeus cấm các vị thần tham chiến để thực hiện lời hứa với Théis giúp quân Tơ – roa thắng trận. Quân Hy Lạp vắng vị tướng kiệt xuất Achille nên bị thua to và có nguy cơ chiến thuyền bị đốt hết. Achille cho Patrocle, một người bạn thân của mình, xuất trận giúp quân Hy Lạp. Gặp Héc – to, Achille xuất trận. Các vị thần được phép tham chiến, khiến cho cuộc chiến trở nên vô cùng khốc liệt. Quân Tơ – roa bị Achille dồn đuổi chạy về thành, chỉ có một mình Héc – to dám đương đầu với Achille. Nhưng số mệnh đã định trước Héc – to phải chết. Giết được Héc – to, Achille vẫn chưa nguôi lòng căm thù, chàng buộc xác Héc – to vào sau xe ngựa, cho kéo quanh thành Tơ – roa. Một số thần trên thiên đình không bằng lòng với hành động tàn ác của Achille, do đó đã sảy ra bất hòa. Thần Zeus quyết định ra lệnh cho nữ thần Théis bảo con dừng ngay hành động vô nhân đạo và sai nữ thần Irix đến báo mộng cho lão vương Priam, cha của Héc – to, đem của cải đến doanh trại Achille xin chuộc xác con. Kết thúc thiên trường ca là lễ hỏa táng Héc – to.
Tóm tắt đoạn trích
Đây là khúc thứ VI: Héc – to tập hợp phe Tơ – roa và tiếp khí thế cho quân sĩ, Diomedes và Glaukos phe Tơ – roa kết giao và trao tặng phẩm, Glaukos kể cho Diomedes câu chuyện về Bellerophon. Héc – to vào thành phố, kêu gọi phụ nữ cầu nguyện và hiến tế cho thần linh, thúc giục Pa –ri tham chiến, từ biệt vợ, Ăng – đrô – mác và con trai Astyanax trên tường thành, rồi quay trở lại chiến trường.
Héc – to từ biệt Ăng – đrô – mác là đoạn trích trong sử thi I – li – át kể về sự việc người anh hùng Héc – to về thăm và chia tay vợ con trước khi lên đường ra chiến trận. Chàng trở về nhà sau chiến trận nhưng không tìm thấy vợ con, không thấy phu nhân Ăng – đrô- mác của mình ra đón như thường lệ, nàng đã lên thành Tơ – roa cầu nguyện, Héc – to vội đuổi theo đến tận nơi để được thấy mặt hai mẹ con. Cả gia đình gặp nhau, hờn tủi xúc động không nói nên lời. Ăng – đrô – mác tha thiết cầu xin chàng đừng ra trận vì không muốn gia đình tan vỡ, không muốn Héc – to mạo hiểm. Nhưng với lòng kiêu hãnh, dũng cảm và sự cương quyết của mình, Héc –to vẫn quyết tâm ra trận vì không muốn để nỗi thống khổ đến với thành Tơ – roa và những người chàng yêu thương. Hai vợ chồng từ biệt nhau, chàng ôm con trai và cầu nguyện cho đứa trẻ những điều tốt đẹp nhất trước khi rời đi trong sự lưu luyến của Ăng – đrô - mác
