Từ Điển Thần Thoại - Hy Lạp-La Mã
Sự ảnh hưởng của thần thoại Hy Lạp và La Mã đối với các tác phẩm văn học, nghệ thuật phương Tây tương tự như vai trò của điển tích, điển cố trong văn học phương Đông. Để thấu hiểu trọn vẹn một tác phẩm, người đọc cần trang bị kiến thức nền tảng về những yếu tố này. Ví dụ, việc chiêm ngưỡng bức tượng “Apollo and Daphne” của Bernini sẽ trở nên sâu sắc hơn khi ta hiểu được câu chuyện bi kịch và vẻ đẹp ẩn sau tác phẩm. Tương tự, việc nắm bắt những sự kiện diễn ra trước và sau sẽ giúp ta cảm nhận đầy đủ hơnTrường ca Iliada (Iliad).
Tuy nhiên, do quá trình phát triển song song và sự giao thoa văn hóa giữa Hy Lạp và La Mã, nhiều câu chuyện và nhân vật trong hai hệ thần thoại này có những điểm tương đồng, dẫn đến sự nhầm lẫn. Thêm vào đó, các tác phẩm phái sinh nhưHercules(của Disney) càng làm gia tăng tình trạng này.
Trong phiên bảnHerculescủa Disney, bối cảnh câu chuyện diễn ra tại Hy Lạp, nhưng nhân vật chính lại mang tên Hercules (phiên bản La Mã thay vì Heracles). Ngược lại, các nhân vật khác lại sử dụng tên gọi Hy Lạp (Hera thay vì Iuno, Zeus thay vì Iupiter…). Hades được khắc họa là nhân vật phản diện, dù trong thần thoại, ông thường được xem là vị thần “hiền lành” nhất so với các vị thần Hy Lạp khác. Các vị thần khác cũng được thể hiện với những đặc điểm riêng, nhưng chưa thực sự được xây dựng một cách rõ ràng. Những sự thay đổi này có thể xuất phát từ mong muốn làm cho tác phẩm thân thiện hơn với trẻ em, mở rộng đối tượng khán giả, hoặc đơn giản là do sự sáng tạo của tác giả. Mặc dù các tác phẩm nhưHerculescó thể là cánh cửa đầu tiên mở ra thế giới thần thoại đầy màu sắc, khơi gợi sự hứng thú tìm hiểu, chúng cũng góp phần tạo ra những hiểu lầm và lẫn lộn.
Từ đó, nhu cầu tra cứu thông tin gốc về thần thoại Hy Lạp và La Mã để làm rõ những nhầm lẫn này trở nên cấp thiết.Từ điển thần thoại Hy Lạp - La Mãcủa Nguyễn Văn Dân ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu đó.
Tên gọiTừ điển thần thoại Hy Lạp - La Mãkhông ám chỉ việc dịch tên gọi từ Hy Lạp sang La Mã, mà thể hiện tính chất chung của hai hệ thần thoại cổ đại, sự phát triển gần như đồng thời và mối liên kết chặt chẽ giữa chúng. Do đó, cuốn từ điển này bao gồm cả các mục từ Hy Lạp và La Mã, bao quát hầu hết các nhân vật, địa danh liên quan đến hai hệ thần thoại này. Mỗi nhân vật đều có một tiểu sử tóm tắt, nhưng đầy đủ các chi tiết tham khảo cần thiết. Với tinh thần mở rộng, cuốn từ điển còn bao gồm cả những dị bản thần thoại của các dân tộc khác trong khu vực, có sự tương đồng hoặc liên quan đến thần thoại Hy Lạp - La Mã, cũng như nằm trong vòng ảnh hưởng của nền thần thoại này.
Hiện nay, ở Việt Nam có xu hướng phục hồi âm gốc của các tên gọi nước ngoài. Theo tinh thần đó, trong lần tái bản này, chúng tôi đã điều chỉnh cách phiên âm các tên gọi trong cuốn từ điển để gần đúng với âm gốc nhất. Việc phiên âm theo nguyên gốc sẽ giúp tránh những nhầm lẫn do cách phiên âm theo tiếng Pháp trước đây. Ví dụ, Thetis và Tethys là hai vị thần khác nhau, nhưng nếu phiên âm theo tiếng Pháp, cả hai đều có thể được đọc là Têtít, gây khó khăn cho việc phân biệt.
Chúng tôi hy vọng rằng cuốn sáchTừ điển thần thoại Hy Lạp - La Mãnày sẽ là một công cụ tra cứu hiệu quả và nguồn thông tin phong phú cho những ai yêu thích thần thoại và văn học thế giới.
Về Tác Giả:
PGS.TS. Nguyễn Văn Dân là một nhà nghiên cứu và dịch giả uy tín. Ông từng là Phó Viện trưởng Viện Thông tin Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, và Tổng Biên tập tạp chíVăn học nước ngoàicủa Hội Nhà văn Việt Nam. Ông đã công bố nhiều công trình nghiên cứu về văn học, văn hóa và đạt được nhiều giải thưởng danh giá cho các tác phẩm tiêu biểu, như: Giải thưởng Văn học Hội Nhà văn Việt Nam năm 2000 cho tác phẩmNghiên cứu văn học - Lý luận và ứng dụng; giải Bạc Sách Hay 2014 của Hội Xuất bản Việt NamvàTặng thưởng loại B năm 2014 của Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ươngcho tác phẩmChủ nghĩa hiện đại trong văn học nghệ thuật…cùng nhiều giải thưởng khác.
```
