Bạn có thể mua sách tại Shopee, Lazada, TiKi, Fahasa theo liên kết ở dưới để ủng hộ tác giả bạn nhé.
Giáo Dục Thuộc Địa Pháp ở Đông Dương: Tiếp Thu và Vận Dụng
Đông Dương, đặc biệt là Việt Nam, giữ một vị trí độc đáo trong Đế chế Pháp. Trước khi bị thực dân hóa, Việt Nam đã sở hữu một hệ thống giáo dục riêng biệt, dựa trên mô hình khoa cử Nho giáo. Đến cuối thế kỷ 19, hệ thống này dần mất đi vai trò chủ đạo do không đáp ứng được yêu cầu của thời đại. Tuy nhiên, tinh thần hiếu học, một nét văn hóa đặc trưng của người Việt, vẫn được đề cao, bởi lẽ giáo dục luôn được coi là con đường để đạt được thành công. Chính quyền Pháp đã khéo léo tận dụng đặc điểm văn hóa này, đưa nó vào hệ thống giáo dục thuộc địa ở Đông Dương, được đánh giá là một trong những hệ thống hoàn chỉnh nhất trong tất cả các thuộc địa của Pháp.
Sự Hình Thành và Phát Triển của Tầng Lớp Tri Thức Mới
Trong những thập niên đầu của thế kỷ 20, một tầng lớp tinh hoa Đông Dương mới, được đào tạo từ các trường Pháp, đã xuất hiện. Họ đặc biệt quan tâm đến quá trình hiện đại hóa và tìm cách khai thác những lợi ích từ “sứ mệnh khai hóa” của Pháp. Họ mong muốn con em mình được tiếp cận với giáo dục bậc trung và đại học, thậm chí là tại những trường trung học danh tiếng dành riêng cho học sinh Pháp. Mặc dù các trường Pháp có chấp nhận học sinh bản địa, nhưng chi phí học tập rất cao và cơ hội thành công lại không nhiều. Hơn nữa, khi tình hình chính trị trở nên căng thẳng, chính quyền Pháp thường thắt chặt các chính sách tuyển sinh, hạn chế số lượng sinh viên Đông Dương được cử sang Pháp, đặc biệt là trong những năm 1930.
Những người có cơ hội du học tại Pháp khi trở về đều nhận thấy sự khác biệt lớn giữa các giá trị đang được tôn vinh ở chính quốc và thực tế tại Đông Dương. Không còn kiên nhẫn với những cải cách thuộc địa chậm chạp, họ đã sử dụng những kiến thức và kỹ năng được học từ trường Pháp để tham gia vào cuộc đấu tranh giành độc lập. Đồng thời, giáo dục Pháp vẫn tiếp tục thu hút sự quan tâm của giới tinh hoa người Việt, Lào và Campuchia. Ngay cả khi ảnh hưởng chính trị và quân sự của Pháp suy yếu từ những năm 1940, nhiều gia đình vẫn tiếp tục gửi con em đến học tại các trường trung học Pháp.
Hai Mô Hình Giáo Dục Thuộc Địa: Hợp Tác và Đồng Hóa
Trích dẫn:
“Nước Pháp đang nỗ lực xây dựng một hệ thống giáo dục tại Đông Dương. Quá trình này có những điểm tích cực. Việc duy trì các trường dạy chữ Hán giúp tránh xung đột với giới trí thức Hán học. Các trường Pháp-bản xứ phổ cập chữ Quốc ngữ và tiếng Pháp. Chương trình học được hiện đại hóa và được người dân đón nhận, khiến Henri Russier, Thanh tra giáo dục tại Nam kỳ, tin rằng ‘nó giống như sự thức tỉnh sau giấc ngủ ngàn năm.’”
“Hai mô hình giáo dục thuộc địa chính, hợp tác và đồng hóa, đã tồn tại song song ở Đông Dương từ cuối thế kỷ 19. Cuộc tranh luận về hai mô hình này bắt đầu từ Algeria, nhưng Việt Nam với nền giáo dục khoa bảng lâu đời đã khiến chính quyền Pháp không thể bỏ qua. Hai mô hình này không loại trừ lẫn nhau, mà thường được sử dụng luân phiên tùy thuộc vào tình hình thực tế và thời điểm.”
Thông tin về tác giả:
Tiến sỹ Giáo dục học (Đại học Paris Descartes, 2013), chuyên nghiên cứu về lịch sử giải thực dân văn hóa, giáo dục thuộc địa và hậu thuộc địa.
Phó Giám đốc Mạng lưới Giáo dục (EduNet), Trưởng Ban Tổ chức Vietnam Education Symposium, thuộc Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam Toàn cầu (AVSE Global).
Chuyên gia tư vấn, thẩm định và hợp tác các dự án trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo tại Pháp (Cnesco, AgroParisTech, France Education International...).
Giáo Dục Thuộc Địa ở Đông Dương: Một Cái Nhìn Sâu Sắc
Đông Dương, đặc biệt là Việt Nam, luôn giữ một vị trí đặc biệt trong Đế chế Pháp. Điều này thể hiện rõ nét trong hệ thống giáo dục thuộc địa được xây dựng tại đây. Khác với nhiều xứ thuộc địa khác, Việt Nam đã có sẵn một nền tảng giáo dục lâu đời với hệ thống khoa cử Nho giáo. Tuy nhiên, đến cuối thế kỷ 19, hệ thống này dần mất đi sự hiệu quả trước những biến đổi của thời đại. Dù vậy, tinh thần hiếu học, một bản sắc văn hóa Việt Nam sâu sắc, vẫn được đề cao, bởi lẽ học hành luôn được coi là con đường để thành công.
Sự Tiếp Thu và Khai Thác "Sứ Mạng Khai Hóa"
Người Pháp đã khéo léo tận dụng tinh thần này, lồng ghép nó vào hệ thống giáo dục thuộc địa, được đánh giá là hoàn thiện nhất trong tất cả các thuộc địa của Pháp. Vào những năm đầu thế kỷ 20, một tầng lớp trí thức mới được đào tạo từ các trường Pháp đã xuất hiện. Họ khao khát hiện đại hóa và tìm cách tận dụng những lợi ích từ "sứ mạng khai hóa" mà Pháp tuyên bố. Họ mong muốn con em mình được học tập ở các bậc trung học và đại học, thậm chí là những trường danh tiếng dành riêng cho học sinh Pháp.
Tuy nhiên, việc tiếp cận giáo dục Pháp gặp nhiều khó khăn. Học phí cao và cơ hội sau khi tốt nghiệp không mấy đảm bảo. Hơn nữa, tình hình chính trị bất ổn cũng khiến việc du học trở nên khó khăn hơn, đặc biệt là trong những năm 1930 khi chính quyền hạn chế số lượng sinh viên Đông Dương được sang Pháp.
Sự Mâu Thuẫn và Vận Dụng Kiến Thức
Những người có cơ hội du học Pháp trở về nhận thấy một sự thật phũ phàng: những giá trị mà họ học được ở Pháp dường như không còn phù hợp với thực tế tại Đông Dương. Thay vì chờ đợi một cuộc cải tổ thuộc địa đơn giản, họ quyết định sử dụng những kiến thức và kỹ năng đã học được để đấu tranh cho quyền lợi của mình. Đồng thời, giáo dục Pháp vẫn tiếp tục thu hút giới tinh hoa người Việt, Lào và Campuchia, ngay cả khi ảnh hưởng của Pháp suy yếu từ những năm 1940.
Hai Mô Hình Giáo Dục Thuộc Địa
Theo tác giả, hai mô hình giáo dục thuộc địa chính – hợp tác và đồng hóa – đã tồn tại song song và đối đầu nhau ở Đông Dương từ cuối thế kỷ 19. Cuộc tranh luận về hai mô hình này bắt nguồn từ Algeria, nhưng Việt Nam với nền giáo dục khoa bảng lâu đời đã tạo ra một bối cảnh riêng biệt. Hai mô hình này không loại trừ lẫn nhau, mà thường được sử dụng linh hoạt tùy thuộc vào thời cuộc và tình hình thực tế.
Trích dẫn:
“Nước Pháp đang khó nhọc thiết lập một hệ thống giáo dục tại Đông Dương. Quá trình này có những điểm tích cực sau. Duy trì trường dạy chữ Hán tránh được xung đột tư tưởng với giới tinh hoa Hán học. Trường Pháp-bản xứ phổ cập chữ Quốc ngữ và tiếng Pháp. Chương trình học được hiện đại hóa và được quần chúng tiếp nhận tích cực, khiến cho Henri Russier, Thanh tra giáo dục tại Nam kỳ, kỳ vọng ‘nó giống như sự chuyển mình tỉnh giấc sau giấc ngủ ngàn năm.’”
“Hai mô hình chủ đạo của nền giáo dục thuộc địa, hợp tác và đồng hóa, đối đầu nhau ở Đông Dương ngay từ cuối thế kỷ 19. Cuộc tranh luận này bắt đầu nổ ra với thuộc địa Algéria, nhưng Việt Nam tiền thuộc địa đã gây dựng và phát triển nền giáo dục khoa bảng trong ngàn năm mà nhà cầm quyền Pháp không thể lờ đi. Hai mô hình này không tiệt trừ nhau vì những tư tưởng thuộc địa và các chính sách áp dụng lên Đông Dương đều viện dẫn lúc thì mô hình này lúc lại mô hình kia, và nhất là chúng được thích nghi tùy vào thời cuộc và thực tế.”
Về Tác Giả
Tác giả là Tiến sỹ Giáo dục học, tốt nghiệp Đại học Paris Descartes năm 2013, chuyên nghiên cứu về lịch sử giải thực dân văn hóa, giáo dục thuộc địa và hậu thuộc địa. Tác giả hiện là Phó Giám đốc Mạng lưới Giáo dục (EduNet), Trưởng Ban Tổ chức Vietnam Education Symposium, thuộc Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam Toàn cầu (AVSE Global), đồng thời là chuyên gia tư vấn và thẩm định các dự án giáo dục tại Pháp.
Bài viết này mang đến một cái nhìn sâu sắc và đa chiều về hệ thống giáo dục thuộc địa ở Đông Dương, làm nổi bật sự phức tạp trong quá trình giao thoa văn hóa và những ảnh hưởng lâu dài của nó.
