dịch hạch

"Trong đời, điều ác hầu như là luôn luôn do sự dốt nát mà ra, vậy nên thiện chí có thể gây ra nhiều điều tổn hại không kém thói hung bạo, nếu thiện chí không được soi sáng. Người đời vốn tốt, nhiều hơn xấu, và đây không phải là vấn đề đặt ra, quả thật vậy. Nhưng người đời thiếu hiểu biết, không nhiều thì ít, và đó là điều thiên hạ gọi là tánh lành hoặc tật xấu, tật xấu làm nản lòng nhất là tật dốt nát, tưởng mình biết tất cả vậy nên tự cho phép mình sát nhân. Tâm hồn kẻ sát nhân thì mù quáng, vậy không có lòng nhân từ thực sự hay lòng bác ái cao đẹp nào mà không có tất cả sự sáng suốt có thể có được." - Dịch Hạch, Albert Camus Đây có lẽ là câu nói duy nhất mà tôi có thể viết lên đây, giữa cả ngàn triết lí trong cuốn "Dịch Hạch". Thực sự tôi điên đầu khi phải chọn ra câu nói mở đầu, bởi không như nhiều nhà văn khác, mỗi chương có một câu rất sáng, có thể lấy làm nền cả chương. Nhưng trường hợp của Camus và Kafka thì khác. Với Kafka không thể cô đọng lại bất kỳ chương nào chỉ bằng một câu nào, thậm chỉ một đoạn cũng không. Camus ở "Người xa lạ" và "Sa đoạ" cũng thế, nhưng Camus ở "Dịch hạch" và "Thần thoại Sisyphus" lại không thể chọn ra được câu quote nào, bởi nó quá nhiều và ngộp thở bởi não căng như dây đàn để cố hiểu, chưa kịp hiều xong lại đập ngay thêm câu nữa. Cũng vì thế tôi không biết phải nói điều gì để review cuốn sách này. Chỉ dám tóm lược nội dung chẳng hơn gì bìa sách tóm lược. Là. Giữa thành phố Oran, vô hồn, xấu xí, nơi con người như một chiếc máy, cái tinh thần không được thoả mãn và chỉ tạm xoa dịu bằng những câu chuyện phiếm bên lề, những ngồi lê đôi mách giờ làm việc, với những nụ cười vô hồn và trống rỗng, nơi sự phât triển tước đi cái tinh thần. Rồi một ngày, một con chuột chết, hai con, ba con, ngàn con, và bệnh tật. Hạch nổi, hạch vỡ, hạch nhầy nhụa gớm ghiếc, hạch khắp háng và khắp người. Và chết. Và lo sợ, và giấu kín. Rồi vỡ lở, và thông cáo mọi người. Rồi cách li. Giữa những con người hoảng loạn, điên cuồng vì dịch. Giữa những tiếng súng canh gác cửa ngõ của thành phố. Một con chó chết, rồi mèo, vì lo sợ chúng lây bệnh, rồi người chết, bắn chết, vì trốn. Giữa thời khắc ấy, giữa những con bệnh mưng mủ và nổi hạch, những kẻ cuồng điên cố gắng chạy trốn, những kẻ buôn đội giá, những tội ác phi pháp bị che giấu từ rất lâu nay lại đen hơn vì cơn dịch, giữa những con người khốn khổ, xa lạ, cố gắng đoàn viên mà bất chấp dịch bệnh. Lại có những con người, âm thầm, đến từng nơi, âm thầm, chữa từng người, và âm thầm, cung cấp nhu yếu phẩm, âm thầm, chiến đấu. Bác sĩ Rieux, yêu con người, yêu loài vật, yêu mọi thứ, mọi thứ trên mảnh đất này, dù nó có vô hồn và xấu xí, "Tôi có một lòng yêu người và vật rất mạnh và tôi yêu những kẻ sống hôm nay với tôi trên mảnh đất này." Đây là câu nói của Camus, và cũng là con người của bác sĩ Rieux. Chẳng có gì khó khăn khi ta nói yêu người, nhưng có khó khăn không khi ta không nói nhưng con người vẫn thấy? Không, con người mà vợ ốm, chết cũng không thể đến thăm, con người mà hạch mưng mủ, hạch vỡ chảy nhoét, trắng đục, keo, và có hạt li ti, mà lao vào cứu, mổ, con người mà nghe tiếng thét của đồng loại như tiếng thét của bản thân, đau đớn của đồng loại như đau đớn của bản thân, cái chết của đông loại như cái chết của bản thân, và cả cái khốn nạn của con vật, cũng đau rứt ruột, thì, người ta có thấy? Có, nhưng không, họ không làm vì họ muốn được thấy, chỉ có yêu, mới làm được thế. Dịch bệnh của con người là không, dịch bệnh của tâm hồn mới là có, đó mới là dịch bệnh nguy hiểm nhất. Từng bộ mặt hiện ra, với vấn đề muôn thủa về cái thử thách hiện lên con người. Những con người mang trên mình một chiếc mặt nạ, và những gương mặt thật phơi bày trước bệnh dịch. Như "con người vốn tốt", và, họ xung đội tình nguyện, như họ vốn tốt. "Vi trùng dịch hạch không bao giờ chết và mất hẳn. Nó có thể nằm yên hàng chục năm trong đồ đạc, quần áo, nó kiên nhẫn đợi chờ trong các căn buồng, dưới hầm nhà, trong hòm xiểng, trong khăn mùi xoa và các đống giấy mà..., và một ngày nào đó, để gây tai hoạ cho con người và dạy họ bài học, dịch hạch có thể đánh thức đàn chuột của nó dậy và bắt chúng chạy đến lăn ra chết ở một đô thành nào đó đang sống trong hạnh phúc và phồn vinh" Vì yêu con người nên họ đấu tranh, và tiếp tục đấu tranh. Như Meursault chiến đấu trong "Người xa lạ", như trong "Thần thoại Sisyphus" và lần này là "Dịch hạch". Cũng vì yêu con người nên ông thấy cái xa lạ, cái phi lý, cái nhân văn trong con người. Cũng như "Người xa lạ" với dấu ấn con người phi lý thì "Dịch hạch" đầy nhân văn, khắc khoải tìm tới ý nghĩa cuộc đời. Dưới vẻ ngoài khô khan của tầng sâu triết lí, người ta lại thấy vể đẹp thanh khiết cho con người, tình yêu thuần khiết cho con người. Tái bút: "Dịch hạch" do Nhã Nam phát hành có rất nhiều phương ngữ Nam bộ. Do cụ Võ Văn Dung dịch từ những năm 1971, nên đó cũng nhiều phương ngữ. Cũng rất cảm ơn Nhã Nam chú thích những từ xưa, dù gặp nhiều phương ngữ nhưng cảm thấy không ảnh hưởng gì đến cảm nhận tác phẩm. Cảm nhận trọn vẹn như bản dịch đã đọc của Vũ Trọng Định. Nhiều khi còn bật cười khổ trước cái cánh miêu tả của Camus mà có phương ngữ của cụ Dung. "Dịch Hạch" dưới vẻ ngoài khô khan của triết lí, mọi người bị đánh bật ngay ở trang đầu, kiên trì, rồi thấy, mọi triết thuyết hiện sinh của ông, đều tinh túy, dưới vẻ ngoài khô khan.

Một cuốn sách khá hay. Cuốn sách mô tả về con người trong bối cảnh dịch bệnh: sự cảm thông, đoàn kết hay những kẻ trốn tránh, ích kỉ, tính toán. Dịch bệnh như một phép thử, một công cụ xóa bỏ những thành phần mà tự nhiên cho là yếu đuối, khả năng xoay sở có thể cứu sống hay giết chết bạn. Có thể thấy tự nhiên là vô địch. Dịch bệnh giống như phần “con” trong mỗi con người, tồn tại mãi mãi. Và lý trí là công cụ chống lại nó. Như Camus đã nói: "Vi trùng dịch hạch không bao giờ chết và mất hẳn. Nó có thể nằm yên hàng chục năm trong đồ đạc, quần áo, nó kiên nhẫn đợi chờ trong các căn buồng, dưới hầm nhà, trong hòm xiểng, trong khăn mùi xoa và các đống giấy mà..., và một ngày nào đó, để gây tai hoạ cho con người và dạy họ bài học, dịch hạch có thể đánh thức đàn chuột của nó dậy và bắt chúng chạy đến lăn ra chết ở một đô thành nào đó đang sống trong hạnh phúc và phồn vinh".

Đang mùa dịch Corana mà đọc cuốn này thì chuẩn cơm mẹ nấu :)) Cuốn sách mô tả về con người trong bối cảnh dịch bệnh: sự cảm thông, đoàn kết hay những kẻ trốn tránh, ích kỉ, tính toán. Dịch bệnh như một phép thử, một công cụ xóa bỏ những thành phần mà tự nhiên cho là yếu đuối, khả năng xoay sở có thể cứu sống hay giết chết bạn. Có thể thấy tự nhiên là vô địch. Dịch bệnh giống như phần “con” trong mỗi con người, tồn tại mãi mãi. Và lý trí là công cụ chống lại nó. Như Camus đã nói: "Vi trùng dịch hạch không bao giờ chết và mất hẳn. Nó có thể nằm yên hàng chục năm trong đồ đạc, quần áo, nó kiên nhẫn đợi chờ trong các căn buồng, dưới hầm nhà, trong hòm xiểng, trong khăn mùi xoa và các đống giấy mà..., và một ngày nào đó, để gây tai hoạ cho con người và dạy họ bài học, dịch hạch có thể đánh thức đàn chuột của nó dậy và bắt chúng chạy đến lăn ra chết ở một đô thành nào đó đang sống trong hạnh phúc và phồn vinh".

Cuốn sách này là thiên ký sự của một người đã sống sót qua trận dịch hạch bủa vây thành phố Oran trong nhiều tháng trời. Người viết đã tiếp xúc với người sống và người chết, dịch bệnh và đức tin, người mộ đạo và người không tin vào Chúa. Trong bối cảnh bệnh dịch, nhiều thứ trước kia không hiển lộ, tới nay đã lộ diện; và những thứ tưởng như không thể thay đổi, chúng đã thay đổi. Như người ta vẫn nói, trong hoàn cảnh ngặt nghèo, ta hiểu bản thân mình hơn và đôi khi là hiểu cả những người bạn của ta nữa. “Dịch Hạch” không đơn thuần thuật lại một thảm hoạ chết chóc, mà cùng với đó, biểu hiện cho điều Camus đã tuyên bố “Cuộc đấu tranh chống dịch tượng trưng tất cả hình thức tranh đấu chống tất cả hình thức áp bức”.Những dấu hiệu đầu tiên của bệnh dịch hạch xuất hiện ở Oran là hàng loạt những con chuột chết. Chưa bao giờ người ta thấy nhiều chuột chết như vậy xuất hiện ở thành phố, mỗi ngày một nhiều thêm và không có xu hướng giảm bớt. Tuy thế, ban đầu người ta vẫn nghĩ rằng là do thời tiết hay gì đó đại loại, không ai nghĩ rằng việc nhiều chuột chết như vậy xuất hiện trong thành phố là một điềm báo không may cho một tương lai khiếp khủng sắp gõ cửa thành phố này. Hoặc là họ có nghĩ, nhưng cố lờ nó đi, nhủ thầm rằng mọi chuyện vẫn ổn.Tóm lại, chuột chết thì mặc chuột chết, nhịp sống của Oran bị xáo động đôi chút, nhưng không nhiều. Sự an tâm có phần giả dối của người dân khiến mình hơi ớn lạnh khi đọc – bởi mình đã biết chắc nó sẽ chẳng thể kéo dài được lâu, và rằng họ đang bỏ qua một điềm báo của dịch bệnh sắp tới. Khi người ta thống kê thấy số lượng lũ chuột đã giảm, thì những mầm bệnh ấy lại di chuyển sang con người. Dịch hạch bùng phát, Oran đóng cửa thành phố và bắt đầu cuộc tranh đấu của mình.

"Dịch Hạch" là truyện do Albert Camus viết, trong tất cả những tiểu thuyết của Camus mà mình đã đọc, không một cuốn nào miêu tả cuộc chiến đấu và cả cách chung sống giữa con người với cái chết một cách cặn kẽ và sinh động cùng một quy mô hoành tráng như trong cuốn truyện "Dịch hạch". Cuốn truyện không chỉ bày ra tất cả những cách xử lý để phòng và chữa bệnh mà còn đưa ra động thái ứng xử của loài người trước cái chết. Mình thấy thật đáng sợ và cũng thật đáng thương. Giờ đang mùa dịch Covid-19 hoành hành, tuy bệnh do virút corona gây ra có triệu chứng không đáng sợ như dịch hạch nhưng sức tàn phá của nó thì lại kinh khủng hơn nhiều. Đọc truyện và sống trong trong cảm giác chân thực giữa mùa dịch mình mới thấy cái quan trọng nhất trong cuộc đời mỗi người chẳng phải tình yêu thương sao???