Mẹ Do Thái Dạy Con Tự Lập: Bí Quyết Nuôi Dạy Tạo Nên Những Dân Tộc Xuất Chúng Giữa vô vàn phương pháp nuôi dạy con được giới thiệu trong xã hội hiện đại, hẳn không ít bậc phụ huynh đã từng cảm thấy bối rối, phân vân trong việc lựa chọn con đường phù hợp nhất cho con mình. Hãy tạm gác lại những lý thuyết phức tạp, dành thời gian nhìn lại những ký ức tuổi thơ, những lời dạy của mẹ, những câu chuyện cổ tích của bà, và những giá trị văn hóa dân tộc đã thấm nhuần trong bạn. Rất có thể, câu trả lời bạn tìm kiếm lại nằm ngay trong những điều giản dị, quen thuộc đó. Đó chính là lời khuyên tâm huyết của Marjorie Ingall – tác giả cuốn sách “Mẹ Do Thái Dạy Con Tự Lập”. Bằng sự chiêm nghiệm sâu sắc về lịch sử và văn hóa của dân tộc Do Thái, đặc biệt là những giá trị được trao truyền qua nhiều thế hệ, bà đã đúc kết ra chín giá trị cốt lõi cần vun đắp trong quá trình nuôi dạy trẻ. Thông qua những câu chuyện lịch sử, văn hóa đầy thú vị và ý nghĩa của người Do Thái, kết hợp với lối lập luận sắc sảo, cởi mở, chân thành và hài hước, biên tập viên gạo cội của tờ Tablet, đồng thời là cựu sinh viên Harvard, đã phân tích vai trò của từng giá trị đối với sự hình thành nhân cách trẻ em, đồng thời chia sẻ những kinh nghiệm quý báu của bản thân trên hành trình nuôi dạy con đầy gian nan nhưng cũng vô cùng vinh quang. Song song với tất cả những giá trị đó, một yếu tố thiết yếu luôn được nhấn mạnh xuyên suốt cuốn sách: Hãy là tấm gương phản ánh chân thực nhất mọi giá trị mà bạn muốn vun đắp nơi con trẻ. Có lẽ bạn chưa biết, lịch sử phát triển của người Do Thái đã ghi nhận những con số ấn tượng:
- 170 trong số 850 người giành giải Nobel
- 21% trong số các học viên của Liên đoàn Ivy (Ivy League)
- 26% trong số những người được vinh danh bởi Trung tâm Kennedy
- 37% trong số những đạo diễn được trao giải thưởng của Viện Hàn lâm
- 51% trong số những người đoạt giải Pulitzer ở mảng tiểu thuyết phi hư cấu.
Vậy điều gì đã làm nên sự kỳ diệu này? Chính phương pháp nuôi dạy con độc đáo của người Do Thái đã góp phần quan trọng vào những thành công rực rỡ của dân tộc này.
Nuôi Dưỡng Tính Tự Lập Của Con
Khi Josie lên chín tuổi và Maxie lớn hơn một chút, tôi bắt đầu để hai cháu tự đi bộ đến trường. Nhà chúng tôi cách trường một khu phố và nằm phía bên kia đường. Điều này có nghĩa là các cháu phải đi bộ qua một đại lộ và băng qua đường một lần. Từ bậc thềm nhà, tôi có thể quan sát cho đến khi các cháu đến góc phố và bắt đầu băng qua đường. Tôi cũng biết rằng ở phía bên kia đường sẽ luôn có cô tình nguyện viên Tina đợi sẵn để hỗ trợ các cháu. Mọi người phản ứng với quyết định của tôi như thể tôi đang đẩy con vào chỗ chết. Các phụ huynh khác đã trách móc tôi khi nhìn thấy các con tôi tự đi bộ về nhà, lo lắng gia đình tôi có gặp bi kịch hay vấn đề gì không. Họ sợ hãi những chiếc ô tô đang chạy với tốc độ cao, sợ bọn bắt cóc trẻ em. Thậm chí, người hỗ trợ trường học đã cố gắng ngăn Maxie rời tòa nhà và gọi điện cho tôi với giọng nghi ngờ, cho rằng sự an toàn của con tôi là ưu tiên hàng đầu. Đáp lại, tôi yêu cầu cô thả cho cháu tự đi về. Thực tế, tôi cũng lo lắng, đặc biệt là khi Josie học hết lớp Năm và Maxie lên bảy tuổi phải bắt đầu tự đi một mình. Tuy nhiên, tôi vẫn cố gắng nén lòng và để các cháu tự đi học. Con đường rèn luyện để trở thành những người đi bộ tự chủ của các cháu không hề dễ dàng. Có lần, hai cháu mải trò chuyện nên đã không nhìn khi bước xuống phố. Một chiếc ô tô bóp còi và Tina hét lên để báo cho chúng biết. Hai đứa vừa chạy ngược trở lại lề đường vừa thở dốc, và khi chúng sang được đến bên kia đường thì bị Tina mắng cho một trận. Lúc dắt hai cháu tới trường vào sáng hôm sau, Tina lại “sạc” cho tôi một tràng dài, không phải vì tôi đã để con tự đi bộ đến trường mà vì tôi đã không dạy chúng phải thật tập trung khi tự đi đường. Lại có lần, tôi đã quên tới trường đón Maxie để đưa cháu tới trường học Do Thái như đã hẹn. Maxie đứng ở góc phố đợi tôi cùng với Tina trong tâm trạng hoang mang. Tôi vẫn nhớ mình đã đến trễ năm phút và phải chạy hết tốc lực để đưa con tới trường, rồi sau đó gọi điện xin lỗi Tina hết lời. Đáp lại cô dặn: “Lần sau hãy gọi cho tôi. Tôi sẽ ở cạnh Maxie hoặc đưa cháu quay lại trường.” Và thật quý giá, cô còn cho tôi cả số điện thoại di động. Sau lần đó, tôi cho Maxie cầm chìa khóa nhà. Con bé cảm thấy mình thật quan trọng và đáng tin cậy khi được phép cầm cái vòng leng keng ấy, còn tôi thì thấy an tâm vì xung quanh mình còn có những người lớn khác cũng đang che chở và bảo vệ cho con mình. Giống như cuốn Pirkei Avot, Đạo đức của những người cha đã viết: Đừng tách bản thân mình ra khỏi cộng đồng. Tất cả chúng ta đều có thể giúp đỡ mọi người xung quanh và trông cậy vào sự giúp đỡ của họ. Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc khuyến khích phát triển chức năng điều hành ở trẻ ngay từ khi còn nhỏ sẽ mang lại nhiều lợi ích to lớn cho chúng trong tương lai. Một người trưởng thành muốn thể hiện tốt năng lực, có những ý tưởng sáng tạo khi triển khai dự án, sắp xếp hợp lý quỹ thời gian của bản thân và phối hợp tốt với những người khác, cần phải có chức năng điều hành tốt. Con chúng ta cũng sẽ hạnh phúc hơn khi chúng biết tự lập. Theo một nghiên cứu năm 2011 của Đại học Bắc Carolina, những trẻ bị cha mẹ chỉ đạo trong lúc chơi có những cảm xúc tiêu cực nhiều hơn so với những trẻ được cha mẹ để cho chơi tự nhiên. Theo phát hiện trong một nghiên cứu năm 2013 của Đại học Missouri, nếu cha mẹ cứ kè kè bên con, trẻ sẽ chơi kém chủ động hơn so với khi chúng được chơi tự do. Và những phát hiện này đúng với cả các sinh viên đại học. Theo một nghiên cứu do Holly Schiffrin tại Đại học Mary Washington thuộc bang Virginia tiến hành: “Các sinh viên có cha mẹ kiểm soát quá mức thường có tỷ lệ mắc trầm cảm cao hơn rất nhiều và mức độ thỏa mãn với cuộc sống ít hơn so với những sinh viên khác.” Các nghiên cứu khác cũng cho thấy, các sinh viên đại học bị cha mẹ can thiệp quá mức vào đời sống thường có xu hướng tự đánh giá thấp năng lực và khả năng xử lý căng thẳng của bản thân, đồng thời có nguy cơ mắc trầm cảm cao hơn. Vậy thì, hỡi những ông bố bà mẹ, các vị hãy tránh sang một bên cho tôi nhờ! Với tư cách là cha mẹ, chúng ta phải từ từ tháo bỏ sự kiểm soát đối với con. Có một mối quan hệ mật thiết giữa những ông bố bà mẹ bao bọc con quá mức và những đứa trẻ có nguy cơ bị trầm cảm hoặc bị bắt nạt. Khi không để con tự lập nghĩa là chúng ta đã tước đi của con cơ hội được tận hưởng cảm giác tự chủ và tự hào về khả năng giải quyết tình huống của bản thân.
Tự Lập Là Liều Thuốc Miễn Dịch Cho Bệnh Hẹp Hòi Và Suy Nghĩ Thiển Cận
Mặc dù trong lịch sử thế giới, chủ nghĩa bài Do Thái vẫn luôn hiện hữu, song vẫn có những giai đoạn cộng đồng của chúng ta được hòa nhập vào thế giới rộng lớn bên ngoài và tận hưởng nó. Vào thế kỷ XVI và XVII, người Do Thái cũng được chào đón ở thế giới đạo Hồi. Ở thế kỷ XVIII, các đô thị của Ba Lan rất kiêu hãnh vì có những công dân Do Thái đầy sáng tạo và am tường văn hóa; tới thế kỷ XIX, người Đức gốc Do Thái phát triển mạnh mẽ trong suốt Thời đại Ánh sáng. Trong những thời kỳ thịnh vượng ấy luôn dấy lên câu hỏi: “Đâu là bản sắc của người Do Thái?”. Vậy là không chỉ ngày nay mà trong quá khứ, dân tộc chúng ta cũng đã từng phải “đau đầu” với câu hỏi định danh hóc búa này. Tôi sẽ tranh biện rằng trong thế giới hiện đại đa dạng và đa văn hóa ngày nay, dạy con tính tự lập, có chính kiến và biết chấp nhận những rủi ro thường tình là điều tối quan trọng. Trong cuộc sống đương đại, khả năng làm quen, học hỏi và làm việc cùng những con người khác biệt là một niềm vui to lớn, song buồn thay cũng lại là một thử thách không hề nhỏ. Khi bạn dạy trẻ biết sống độc lập, chúng sẽ luôn hiếu kỳ về thế giới rộng lớn bên ngoài, luôn hào hứng khám phá và sẵn sàng nhìn nhận mọi việc bằng nhãn quan đa chiều. Đạo Do Thái dạy chúng ta rằng việc đặt câu hỏi quan trọng hơn việc đưa ra câu trả lời. Isidor Isaac Rabi, người Do Thái từng đoạt giải Nobel Vật lý năm 1944, đã ca ngợi những đóng góp của người mẹ đối với thành công của ông. Gia đình Rabi là những người nhập cư nghèo khó sống ở khu ổ chuột vùng Lower East Side. Thế nhưng ông vẫn trở thành một trong những nhà vật lý vĩ đại nhất trong lịch sử. Có lần ông kể: “Mẹ đã biến tôi thành một nhà khoa học. Thường thì sau giờ tan học, tất cả các bà mẹ Do Thái khác ở Brooklyn sẽ hỏi con họ: ‘Nào, hôm nay ở trường con có học hỏi được gì không?’ Nhưng mẹ tôi thì lại hỏi: ‘Rabi, hôm nay con có đặt được câu hỏi hay nào không?’”.
Bỏ Ngoài Tai Những Thông Điệp Chỉ Trích Từ Xã Hội
Xã hội ngoài kia sẽ luôn phủ nhận lối nuôi dạy con của bạn, bất kể bạn có chọn phương pháp nào chăng nữa. Họ chỉ chăm chăm soi mói những lúc lũ trẻ bộc lộ khuyết điểm, mà không cần biết rằng chúng cũng chỉ là “người trần mắt thịt”.
