Hậu Khoa Cử: Khám Phá Nam Tính và Thẩm Mỹ Hiện Đại ở Việt Nam Thời Thuộc Địa
“Hậu khoa cử: Nam tính và thẩm mỹ hiện đại ở Việt Nam thời thuộc địa” là một công trình nghiên cứu chuyên sâu, hiếm có về đời sống và hình ảnh người nam giới trong giai đoạn lịch sử Việt Nam dưới ách đô hộ.
Trong bối cảnh khoa học xã hội và nhân văn hiện đại, nghiên cứu giới (gender studies) đang trở thành một lĩnh vực quan trọng và thu hút sự quan tâm lớn. Tuy nhiên, sự tập trung chủ yếu vẫn dành cho các vấn đề liên quan đến nữ giới, trong khi những nghiên cứu về nam tính và các thực hành giới của nam giới vẫn còn hạn chế.
Cuốn sách của PGS.TS. Ben Tran (bản dịch) là một trong số ít những nỗ lực đáng ghi nhận nhằm lấp đầy khoảng trống này, mang đến một cái nhìn toàn diện về nam giới và vấn đề nam tính ở Việt Nam trong giai đoạn đầy biến động từ năm 1900 đến 1945.
Tác phẩm này phác họa một bức tranh sống động về sự thay đổi trong đời sống văn hóa và văn học Việt Nam sau khi hệ thống khoa cử truyền thống bị bãi bỏ. Sự sụp đổ của hệ thống quan lại thuần nam đã mở đường cho sự phát triển của một nền văn hóa in ấn mới, gắn liền với chữ quốc ngữ, báo chí và sự gia tăng số lượng độc giả, đặc biệt là sự tham gia của phụ nữ vào thế giới văn chương vốn trước đây chỉ dành cho nam giới.
Cấu Trúc và Nội Dung Chính
Cuốn sách được chia thành 5 chương, mỗi chương là một lát cắt sâu sắc, khám phá những khía cạnh khác nhau:
- Chương 1: Phân tích “dân tộc chí” thông qua trải nghiệm cá nhân trong các phóng sự của Tam Lang và Thạch Lam.
- Chương 2: Nghiên cứu chủ nghĩa hiện thực và thẩm mỹ hiện đại được thể hiện qua các tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng.
- Chương 3: Khám phá tiểu thuyết xã hội học và sự phản kháng đối với Nho giáo trong phong cách viết của Nhất Linh.
- Chương 4: Tìm hiểu cách ngôn ngữ và ngôi kể định hình giới tính trong tác phẩm “Nửa chừng xuân” của Khái Hưng.
- Chương 5: Đánh giá sự giao thoa giữa chủ nghĩa quốc tế Queer, thẩm mỹ Việt Nam hiện đại và tinh thần chống thực dân.
Thông qua những phân tích sâu sắc, “Hậu khoa cử: Nam tính và thẩm mỹ hiện đại ở Việt Nam thời thuộc địa” cho thấy văn hóa in ấn hậu khoa cử đã làm thay đổi hoàn toàn diện mạo văn chương Việt Nam. Sự kết hợp giữa chữ quốc ngữ, báo chí, độc giả nữ và các nhà văn hậu khoa cử đã tạo nên một thẩm mỹ hiện đại độc đáo. Đặc biệt, sự quan tâm đến phụ nữ – cả với tư cách độc giả và nhân vật văn học – đã mở ra một chân trời mới, phản ánh những bất ổn trong nam tính thuộc địa và đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử văn học Việt Nam đầu thế kỷ XX.
Do đó, cuốn sách này là tài liệu tham khảo vô cùng giá trị đối với bất kỳ ai quan tâm đến vấn đề giới ở Việt Nam trong giai đoạn 1900-1945. Nó không chỉ cung cấp những góc nhìn mới mẻ và sâu sắc, mở rộng phạm vi tiếp cận đời sống văn hóa Việt Nam hiện đại từ góc độ giới, mà còn gợi mở những hướng đi tiềm năng cho các nghiên cứu về Việt Nam trong nửa đầu thế kỷ XX và các giai đoạn lịch sử khác.
Tranh bìa sách là bức Phong hóa 134, số mùa Xuân (30.1.1935).
Thông Tin Tác Giả
PGS.TS. Ben Tran hiện là giảng viên tại Đại học Vanderbilt, chuyên nghiên cứu về chính trị và mỹ học của văn học Đông Nam Á, văn học Mỹ gốc Á và văn học tiếng Anh trong thế kỷ XX và XXI. Ông đã xuất bản cuốn sáchPost-Mandarin: Masculinity and Aesthetic Modernity in Colonial Vietnam(Hậu khoa cử: Nam tính và thẩm mỹ hiện đại ở Việt Nam thời thuộc địa, Fordham University Press) vào năm 2017, phân tích những biến đổi của hình mẫu nam tính trong bối cảnh hiện đại hóa thẩm mỹ và chế độ thực dân đầu thế kỷ XX tại Việt Nam.
Trích Đoạn và Đánh Giá
“Cuốn sách của tôi xem xét những đứt gãy ở giai đoạn hậu khoa cử, coi đó như là yếu tố then chốt trong sự phát triển của trường tri thức và trường văn chương Việt Nam thời hiện đại dưới chế độ thuộc địa, chú ý đến sự chuyển hướng sang cái đời thường trong các tác phẩm bị coi là không phù hợp theo góc nhìn từ các nguyên lý chính trị của chủ nghĩa hiện thực được nhà nước chấp nhận. Tôi xem xét những tác phẩm văn chương này không phải theo các đường lối tư tưởng và các khối liên minh, mà thông qua nhu cầu trình hiện nhằm thay đổi xã hội thuộc địa.”
- trích “Dẫn nhập”
“Cuốn sách này miêu tả việc những trí thức hậu khoa cử đã xây nền dựng móng cho nền văn chương hiện đại bằng cách hướng đến những người nữ như thế nào, cụ thể là qua việc đưa người nữ trở thành nhân vật chính, thành độc giả và thành người tiếp nhận tiềm năng của một nền quốc văn đang từng bước hiện diện và những diễn ngôn chính trị. Các nhà văn cảm thấy bị lôi cuốn trước những người nữ này bởi không ai khác, chính phụ nữ là những người trải nghiệm sâu sắc nhất bản chất nghịch lý của sự hiện đại ở thuộc địa.”
- trích “Kết luận”
